40 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η αισθητή μείωση του νέφους στην Αθήνα και η αποτύπωσή της στην καθημερινότητά μας. Πώς το «κακό παιδί» της Ε.Ε. συμμορφώθηκε στη νομοθεσία, ποιος ο ρόλος της Ε.Ε και σε ποιους τομείς συνεχίζουμε να «υστερούμε»;

Αν σταθείς στο πιο ψηλό σημείο της Αθήνας θα παρατηρήσεις πως, η πανοραμική της όψη, ακόμη και σε ιδανικές καιρικές συνθήκες, έχει ένα θολό φίλτρο, μία καφέ απόχρωση. Είναι αυτό που, με απλά λόγια, αποκαλούμε νέφος. Σε μία χρονική απεικόνιση, το επίπεδο αυτού του καφέ χρώματος, άρα και του νέφους, που θολώνει το τοπίο και προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα της ζωής μας παρουσιάζει σημαντικές διαφορές, με τον 21^ο αιώνα να είναι η περίοδος των σημαντικών αλλαγών για τη χώρα μας και δη για την πρωτεύουσα.

Η κείμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία, η τεχνολογική πρόοδος και μία σειρά από αρνητικές -παραδόξως- συγκυρίες, όπως η οικονομική κρίση και η πανδημία (lockdown) έχουν οδηγήσει στην αισθητή μείωση του νέφους στην πόλη μας, εξέλιξη ζωτικής σημασίας, αν αναλογιστεί κανείς πόσο επιβλαβές είναι για τη δημόσια υγεία και πόσες κακοήθειες κρύβονται στα συστατικά του. Εκατομμύρια θάνατοι, άλλωστε, παγκοσμίως ευθύνονται σε νοσήματα που προκαλούνται από την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Η αποτίμηση αυτής της προόδου και η αποτύπωσή της στη ζωή και την καθημερινότητά μας θα πρέπει να εξεταστούν μέσα από το επιστημονικό πρωτίστως πρίσμα, προκειμένου να αντιληφθούμε πώς το νέφος, ή έστω μέρος αυτού, έχει σημειώσει σημαντική μείωση τα τελευταία 15 χρόνια, αλλά και ποιοι είναι οι λόγοι που ενθάρρυναν και ενέτειναν τη «συμμόρφωση» της χώρας μας στις οδηγίες της Ε.Ε. με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας, άρα και της ζωής μας.

Για την εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων είναι πολύτιμες οι μετρήσεις και τα ευρήματα του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ενώ για την καλύτερη κατανόησή τους είναι σημαντικός ο σχολιασμός του Καθηγητή κ. Νίκου Μιχαλόπουλου, που είναι και ο Διευθυντής του Ινστιτούτου.

«Έχουμε ένα πολύ μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων και δράσεων που συνδέονται με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και του περιβάλλοντος, αλλά και με άλλους τομείς με τους οποίους διαπλέκονται», λέει ο κ. Μιχαλόπουλος, που αρχικά μάς δίνει τον ορισμό αυτού του σύνθετου προβλήματος που αποκαλούμε «νέφος».

«Το νέφος είναι μία σειρά από πρωτογενείς ρύπους. Αυτό το άσχημο καφέ χρώμα που βλέπουμε και το οποίο οφείλεται σε αέρα και ενώσεις, όπως τα οξείδια του αζώτου. Αλλά μέσα στο νέφος, εκτός από τα οξείδια του αζώτου, υπάρχει μία σειρά από ενώσεις, όπως τα οξείδια του θείου, οργανικές ενώσεις, το μονοξείδιο του άνθρακα, ο μαύρος άνθρακας και άλλα αιωρούμενα  σωματίδια. Ένα κοκτέιλ με πολλές ουσίες και διαφορετικές πηγές, που έχουν και διαφορετικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ατμόσφαιρας. Επιπλέον, έχουμε και το όζον που είναι ένας δευτερογενής ρύπος».

Κύριε Μιχαλόπουλε, πώς αποτυπώνεται στην καθημερινότητά μας η ατμοσφαιρική ρύπανση και πώς μπορεί η μείωση του νέφους να βελτιώσει τη ζωή μας; Εκτός από τον τομέα της υγείας, τι άλλα οφέλη προσφέρει;

Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα σύνθετο περιβαλλοντικό και κοινωνικό ζήτημα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την ανθρώπινη υγεία και συνδέεται κυρίως με καρδιοαναπνευστικές παθήσεις και κακοήθη νοσήματα. Μάλιστα, υπάρχουν μετρήσεις οι οποίες δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι υπεύθυνη, τόσο στους εξωτερικούς όσο και στους εξωτερικούς χώρους για 7 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους το χρόνο σε όλο τον κόσμο. Ταυτόχρονα, πέρα από τις σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία, έχει σημαντικότατες επιπτώσεις και στην οικονομία, καθώς αυξάνει το ιατρικό κόστος και πλήττει την παραγωγικότητα.

Πέρα από αυτά, έχουμε και μια σειρά από άλλες αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Επηρεάζει την ποιότητα του νερού και του εδάφους, την απόδοση των καλλιεργειών και γενικά όλα τα οικοσυστήματα. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ότι υπάρχει ένα δέσιμο ανάμεσα στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στο κλίμα που ονομάζομαι κλιματική αλλαγή.

Έχει μειωθεί το νέφος στην Αθήνα; Ποια είναι τα δεδομένα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πρωτεύουσα;

Στους μεν πρωτογενείς ρύπους υπάρχει μία σημαντικότατη μείωση της ρύπανσης, η οποία είναι πολύ πιο έντονη, κυρίως τον 21^ο αιώνα και δη από το 2005 και έπειτα. Σε αυτό βοήθησε, όσο μπορούσε να βοηθήσει, με την «κακή έννοια» και η οικονομική κρίση.

Επίσης, ήταν πολύτιμη η βοήθεια και της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από μία σειρά από οδηγίες, με σημαντικότερη την οδηγία για τη μείωση του θείου. Επέβαλε τη μείωση της περιεκτικότητας του θείου στα καύσιμα. Για τις ενώσεις του θείου, η παραγωγή ενέργειας είναι η κύρια πηγή. Μειώνοντας, λοιπόν, το ποσοστό του θείου στα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας είχαμε μία δραματική μείωση του διοξειδίου του θείου που ήταν γύρω στο 90% από τη δεκαετία του 1990.

Σε άλλες ενώσεις όπως τα οξείδια του αζώτου που συνδέονται με την κίνηση των αυτοκινήτων, τη μείωση αρχίζουμε και τη βλέπουμε με την αλλαγή του στόλου, όταν αρχίζουν και μπαίνουν τα καταλυτικά αυτοκίνητα. Αυτές είναι δύο χαρακτηριστικές δράσεις και επιδράσεις. Δύο μεγάλοι τομείς ρύπανσης στην Ελλάδα είναι η παραγωγή ενέργειας και ο τομέας των μεταφορών. Σε αυτούς οφείλεται πάνω από το 50% της ρύπανσης. Οπότε, σε αυτούς τους δύο τομείς είχαμε σημαντικές παρεμβάσεις που έχουν οδηγήσει στη μείωση των πρωτογενών ρύπων.

Σε ό,τι έχει να κάνει με τους δευτερογενείς ρύπους, όπως το όζον, δεν έχουμε σημαντική μείωση. Τα τελευταία 15-20 χρόνια, η μείωση δεν ξεπερνά το 10-15%. Κι αυτό γιατί; Διότι, είναι ένας ρύπος ο οποίος παράγεται στην ατμόσφαιρα, κυρίως φωτοχημικά. Αν υποθέσουμε ότι για ένα διάστημα σβήναμε όλες τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες από την Ελλάδα και μετρούσαμε το όζον, αυτό που θα βλέπαμε, θα ήταν ότι το όζον  θα είχε μειωθεί μόλις 10-15%.

Ένα πολύ μεγάλο μέρος που μετράμε στην Ελλάδα και μας επηρεάζει είναι το όζον που προέρχεται από ρύπους που μας έρχονται από την Ευρώπη. Είναι η λεγόμενη διασυνοριακή ρύπανση. Είναι ένας πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας.

Για να το πούμε απλά, παράγουν οι άλλες χώρες τους ρύπους, εκεί δεν έχει ήλιο, έρχεται στην περιοχή μας που υπάρχει μεγάλη ηλιοφάνεια και γίνεται μία πολύ γρήγορη χημεία όπου όλοι αυτοί οι ρύποι μετατρέπονται σε όζον. Μετατρέπεται δηλαδή η ρύπανση άλλων χωρών σε δευτερογενείς ρύπους. Οι γείτονές μας θα πρέπει να μειώσουν κι αυτοί τις εκπομπές τους. Κι αυτό αφορά κυρίως τους γείτονες εκτός Ε.Ε. όπου δεν έχουν υποχρέωση να το κάνουν.

Τι έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το νέφος στη χώρα μας; Πώς έχει βοηθήσει την Ελλάδα;

Η ΕΕ έχει θέσει σαν μακροπρόθεσμο στόχο τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την επίτευξη επιπέδων ποιότητας του αέρα τα οποία δεν προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην ανθρώπινη υγεία όσο και στο περιβάλλον. Έχοντας, λοιπόν, αυτό σαν οδηγό, υπάρχει ευρωπαϊκή νομοθεσία η  οποία ακολουθεί μία διττή προσέγγιση: Από τη μία θέσπιση και εφαρμογή συγκεκριμένων προτύπων ποιότητας του αέρα και ταυτόχρονα υπάρχει έλεγχος και επιβολή μέτρων για τον περιορισμό των ανθρωπογενών εκπομπών. Η Ελλάδα είχε διαχρονικά πολύ σημαντικά θέματα. Ήταν ένα από τα «κακά παιδιά» σε επίπεδο ατμοσφαιρικών ρύπων και ήταν διαχρονικά μια πηγή προβληματισμού και στους δύο άξονες, τόσο της ενέργειας όσο και των μεταφορών.

Τα τελευταία 10-15 χρόνια έχουν γίνει σημαντικές ενέργειες, φυσικά με την ευρωπαϊκή παρέμβαση, καθώς υπάρχει σημαντικός έλεγχος και πολύ υψηλά πρόστιμα σε χώρες που κάνουν υπερβάσεις. Αυτό έχει βοηθήσει πάρα πολύ στο να μειωθούν τα επίπεδα ρύπανσης που αναφέραμε. 

Ποια είναι η προοπτική για τα επόμενα χρόνια, τι αλλαγές χρειάζονται και πώς μπορεί να επωφεληθεί η Ελλάδα από τη συνεργασία με την Ε.Ε;

Επειδή υπάρχει μια αλληλεπίδραση ανάμεσα στην ατμοσφαιρική ρύπανση και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αυτό που χρειάζεται τα επόμενα χρόνια είναι μία σειρά δράσεων για να μειώσουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι οποίες θα μας οδηγήσουν μοιραία και σε μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Δηλαδή, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δράσεις που θα μειώσουν τις εκπομπές από την παραγωγή ενέργειας αλλά και τη μείωση από τις εκπομπές των μεταφορών.

_{*BC: Μαύρος άνθρακας, PM10: Αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο κάτω από «10 μικρά», NOx: Οξείδια του αζώτου, PM2.5: Σωματίδια με διάμετρο κάτω από 2.5 μικρά, SOx: Οξείδια του θείου. Εδώ φαίνεται δραματική μείωση καθώς μειώθηκε η περιεκτικότητα του καυσίμου, NMVOC: Οργανικές πτητικές ενώσεις (δηλ. αυτές που μπορούν να βρεθούν σε ένα αέριο), NH3: Αμμωνία. Συνδέεται κυρίως με τη γεωργία, δηλαδή χρήση λιπασμάτων (Από τους λίγους τομείς όπου υπάρχει μια σταθερότητα), CO Μονοξείδιο του άνθρακα (προϊόν καύσης, ατελούς).}

_{Διαπιστώνεται από τον παραπάνω πίνακα, εκεί που φαίνονται δραματικές μεταβολές είναι στα οξείδια του θείου, όπου έχει να κάνει με το ντίζελ και με το μονοξείδιο του άνθρακα. Όλα τα άλλα έχουν κάποιες μειώσεις αλλά όχι τόσο μεγάλες. Κυρίως από το 2005-2008, στην αρχή κυρίως της οικονομικής κρίσης, η μείωση γίνεται πιο αισθητή.}

Το πλάνο του «μπλε κάδου»

Μεταξύ των στόχων του Δήμου Αθηναίων για το επόμενο διάστημα, η επανεκκίνηση του προγράμματος ανακύκλωσης δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας μέσω του «μπλε κάδου» κατέχει περίοπτη θέση. Τη στιγμή που η πόλη διαθέτει 28 που απορριμματοφόρα απασχολούνται καθημερινά αποκλειστικά με την αποκομιδή των μπλε κάδων ανακύκλωση, ο αριθμός των κάδων από τον περασμένο Δεκέμβριο ανέρχεται σε 4.246 με προοπτική αυτοί να φτάσουν τους 5.000 μέχρι τον προσεχή Απρίλιο.

«Η μεγάλη προσπάθεια που έγινε τη χρονιά που πέρασε είναι ότι ξαναδημιουργήσαμε ένα δίκτυο μπλε κάδου γιατί λείπανε από τις γειτονιές. Επίσης, μέχρι τέλος του 2022 περιμένουμε 27 νέα απορριμματοφόρα. Πρόκειται και για απορριμματοφόρα μεσαίου και μικρού όγκου όπου μας βοηθάνε στα σημεία της πόλης που δεν είναι προσβάσιμα τα μεγαλύτερα απορριμματοφόρα», λέει ο Αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Ανακύκλωσης του Δήμου.

Διαχρονική εξέλιξη Δίκτυου “μπλε κάδου” στην πόλη:

10/2019 : 3.623

12/2020 : 4.246

04/2021 : 5.000

Η διαδικασία και το πλάνο της κομποστοποίησης

Παράλληλα, στους στόχους του Δήμου για το τρέχον έτος είναι και η επέκταση του προγράμματος της συλλογής βιοαποβλήτων σε «μεγάλους παραγωγούς». Σύμφωνα με τα στοιχεία του Δήμου, το δίκτυο αριθμεί 110 σημεία που περιλαμβάνουν:

• 20 μεγάλα νοσοκομεία (ιδιωτικά και δημόσια), κλινικές και μαιευτήρια

• 25 υποκαταστήμα μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ

• 6 στρατόπεδα (συμπεριλαμβανομένου και του ΓΕΕΘΑ-Πεντάγωνο)

• Διάφορα σημεία όπως μεγάλα οπωροπωλεία, εστιατόρια, ΚΥΕ

• 12 μεγάλα ξενοδοχεία

• 34 λαϊκές αγορές στις οποίες γίνεται συλλογή βιοαποβλήτων. Στις 9 από αυτές η συλλογή γίνεται με τοποθέτηση καφέ κάδων δίπλα στους πάγκους των παραγωγών και κατά τη διάρκεια λειτουργίας τους.

«Πέρα από τους μπλε, θα δούμε και περισσότερους καφέ κάδους το επόμενο διάστημα. Ξεκινήσαμε από τους μεγάλους παραγωγούς γιατί είναι πιο εύκολο να πάρουμε μεγάλες ποσότητες. Για όλα αυτά έχουμε τον αντίστοιχο εξοπλισμό», τονίζει ο κ. Αβραμίδης για να επισημάνει, όμως, πως και εδώ: «η δυσκολία είναι η ενημέρωση. Όταν λέμε κομπόστ αναφερόμαστε σε οτιδήποτε είναι οργανικό, δηλαδή τα "αποφάγια μας". Είναι πολύ ευαίσθητο προϊόν. Αν στον κάθε κάδο που κάνουμε την κομποστοποίηση πέσει μέσα οτιδήποτε, ένα καπάκι από στυλό για παράδειγμα, καταστρέφει το προϊόν. Πρέπει να είναι στο 100% καθαρό. Να είναι οργανικό. Πρέπει να καταλάβει ο δημότης τι πρέπει να πετάξει στον κάθε κάδο. Μιλάμε για διαφορετική ροή, μιλάμε για άλλο κάδο, για καφέ κάδο. Δεν πάει ούτε στα σύμμεικτα, ούτε στην ανακύκλωση. Αυτό από μόνο του έχει μια δυσκολία καθώς πρέπει να ενημερώσουμε το δημότη».

Με βάση τα δεδομένα που παρουσιάζει ο Δήμος Αθηναίων, τον Μάρτιο του 2020 προμηθεύτηκε 3.000 νέους καφέ κάδους βιοαποβλήτων και 20 νέα απορριμματοφόρα με σύστημα απολύμανσης των κάδων για την συλλογή των βιοαπόβλητων, ενώ, μέχρι το τέλος του 2022 στοχεύει στην επέκταση του προγράμματος με στόχο πλέον τα νοικοκυριά.

Μάλιστα, όπως αναφέρουν στον Δήμο Αθηναίων, τον περασμένο Φεβρουάριο ξεκίνησε η διαχείριση του παραγόμενου υπολείμματος από την επεξεργασία του μπλε κάδου με στόχο τη μη ταφή του στο ΧΥΤΑ: «Πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση, να αυξήσουμε το κομμάτι κομπόστ και τη "μη ταφή", δηλαδή λιγότερες ποσότητες που πηγαίνουν στη χωματερή. Τότε θα μπορέσουμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα».

Ανάγκη για ευθυγράμμιση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία

Σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο Καθαριότητας και Ανακύκλωσης, το 2021 «θα είναι χρονιά ανακύκλωσης». Σε μία ποσοστιαία αποτύπωσης αυτής της εκτίμησης: «θέλουμε να πιάσουμε το 5% στην ανακύκλωση, να το διπλασιάσουμε δηλαδή από το τωρινό ποσοστό και στην κομποστοποίηση να πάμε στο 3%, ενώ αυτή τη στιγμή είμαστε στο 1%».

Η ανάγκη η Ελλάδα να ευθυγραμμιστεί με την ευρωπαϊκή νομοθεσία μοιάζει επιτακτική, ωστόσο, «αυτό για να εφαρμοστεί στην ελληνική πραγματικότητα θέλει πάρα πολλή δουλειά».

«Στο κομμάτι της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, από 01/01/2020 είναι σε εφαρμογή ο νέος νόμος Φάμελλου, ο οποίος είναι στη σωστή κατεύθυνση, δηλαδή να λειτουργούμε όπως όλη η Ευρώπη: Όποιος ρυπαίνει, πληρώνει. Αν εσύ πετάς πολύ περισσότερα σκουπίδια από μένα δεν μπορεί να πληρώνουμε τα ίδια λεφτά. Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει ένα δυσβάσταχτο βάρος για όλους τους Δήμους που είναι το τέλος ταφής και είναι περίπου 5 ευρώ ο τόνος για το 2020, ενώ το 2021 γίνεται 15 ευρώ ο τόνος και φτάνει μέχρι 35. Αν υπολογίσεις ότι η Αθήνα βγάζει περίπου 320.000 τόνους σκουπίδια το χρόνο μιλάμε για εκατομμύρια επιβάρυνση. Όπου η επιβάρυνση βέβαια έχει τη λογική του μέτρου πίεσης», καταλήγει ο κ. Αβραμίδης.

Η προοπτική της Κυκλικής Οικονομίας

Το 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο δράσης για την Κυκλική Οικονομία (Circular Economy Action Plan), μοιράζοντας το όραμά της για ένα μέλλον όπου τα κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην οικονομία των κρατών μελών, επιμηκύνοντας τον κύκλο ζωής των προϊόντων, εξαρτημάτων, και πρώτων υλών. Αναβαθμίζοντας τη σημασία αυτού του σχεδίου, τον Ιανουάριο του 2020, η Κομισιόν το έθεσε ως τον κεντρικό πυλώνα του αναπτυξιακού σχεδίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Green Deal) με απώτερο σκοπό να κάνει την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050.

Μπροστά στις προκλήσεις της νέας εποχής στην οποία έχουμε ήδη μπει, ο Μελέτης Μπίμπιζας - Υποψήφιος διδάκτωρ/ερευνητής στον τομέα της Κυκλικής Οικονομίας και Supply Chain Management στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ (UK) και μέλος του ερευνητικού προγράμματος Horizon 2020 'ProCEedS' της ΕΕ, παρουσιάζει δύο παραδείγματα κυκλικής οικονομίας που θα μπορούσε να εξετάσει στην πράξη, και η χώρα μας, πέραν των δράσεων που εφαρμόζονται ήδη.

Γαλλία: Νομοθεσία περί της απαγόρευσης της απόρριψης τροφίμων

Το Φεβρουάριο του 2016 μετά από μια μαζική καμπάνια καταναλωτών, η Γαλλική Γερουσία κατέστησε την Γαλλία την πρώτη χώρα στον κόσμο που δεν επιτρέπει στα σούπερ-μάρκετ να πετούν ή να καταστρέφουν απούλητα τρόφιμα. Πέντε χρόνια μετά, έχουν αναπτυχθεί δίκτυα μέσω των οποίων αυτές τις ποσότητες τροφίμων δωρίζονται σε φιλανθρωπικές οργανώσεις και τράπεζες τροφίμων με σκοπό να διατεθούν σε πολίτες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα σίτισης λόγω οικονομικών δυσχερειών.

Παράλληλα, η θεσμοθέτηση φοροαπαλλαγών αποτελεί το κίνητρο για τα καταστήματα τροφίμων να συμμετέχουν όσο πιο ενεργά γίνεται σε αυτήν την πρωτοβουλία, εξοικονομώντας το 60% της συνολικής αξίας των εμπορευμάτων που δωρίζουν. Καθημερινά, περισσότερα από 2,700 σούπερ-μάρκετ διαμοιράζουν μέσω 80 κεντρικών κέντρων διανομής 46,000 τόνους τροφίμων που υπό άλλες συνθήκες θα κατέληγαν στα σκουπίδια. Οι προσπάθειες πλέον επικεντρώνονται στην εντατικοποίηση των ελέγχων εντός των καταστημάτων αλλά και σε κομβικά σημεία του δικτύου διάθεσης με απώτερο στόχο τη βελτιστοποίηση της διάρκειας ζωής και την ασφάλεια των δωριζόμενων τροφίμων.

Ιταλία: Παραγωγή βιο-καυσίμων από χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια

Από το 2017 μέχρι σήμερα, στην Ιταλία, η πολυεθνική Eni S.p.A., μία από τις επτά (7) κολοσσούς παγκοσμίως στον τομέα του φυσικού αερίου και πετρελαίου, υπέγραψε μια σειρά συμφωνιών με εταιρείες της τοπικής αγοράς με σκοπό την ανάπτυξη πρότζεκτ κυκλικής οικονομίας στον τομέα των βιο-καυσίμων.

Εστιάζοντας στην παραγωγή βιο-ντίζελ από χρησιμοποιημένα μαγειρικά έλαια (UCO), η εταιρεία ξεκίνησε την πρωτοβουλία της μέσω ενός πιλοτικού προγράμματος για τους εργαζόμενους στα διυλιστήριά της. Εγκαθιστώντας ειδικά κοντέινερ για τη συλλογή αυτών των λαδιών στο χώρο εργασίας τους, παρείχε σε κάθε εργαζόμενο ειδικά μπιτόνια για τη μεταφορά αυτών από το σπίτι τους, μαζί με οδηγίες για τη σωστή αποκομιδή αυτού του τύπου αποβλήτων και τα περιβαλλοντικά οφέλη της συλλογής τους.

Το 2019 άρχισε τη συνεργασία της με την κρατική κοινοπραξία RenOils, στοχεύοντας στην ανάπτυξη ενός δικτύου συλλογής χρησιμοποιημένων μαγειρικών ελαίων από τα ιταλικά νοικοκυριά. Η συμφωνία περιλάμβανε επίσης την ανάπτυξη μιας σειράς από καμπάνιες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης με σκοπό την ενημέρωση των πολιτών για τα πλεονεκτήματα της παραγωγής βιο-ντίζελ από χρησιμοποιημένα λάδια ως εναλλακτική στα ορυκτά καύσιμα.

Είναι σαφές πως το Κοινοβούλιο συμμετέχει διαρκώς και ενεργά στην ανάπτυξη και την ενίσχυση της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών, ενώ παράλληλα εξισορροπεί τα συμφέροντα των αγορών και των καταναλωτών. Τα μέτρα για την προστασία των καταναλωτών περιλαμβάνονται στο νέο θεματολόγιο για τους καταναλωτές, 2020-2025, καθώς και στη νέα συμφωνία για τους καταναλωτές, στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στο σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, μεταξύ άλλων πρωτοβουλιών.

Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές επωφελούνται επίσης από δράσεις και μέσα που αποσκοπούν στην ενδυνάμωση διαφόρων πτυχών της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ. Μεταξύ αυτών είναι και αρκετά μέσα που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την Ενιαία Ψηφιακή Αγορά και συνδυάζουν μέτρα που εστιάζουν στους καταναλωτές με μέτρα σχεδιασμού της αγοράς.

Στον αναδυόμενο ψηφιακό καταναλωτικό κόσμο των Big Tech κολοσσών, ένα από τα ζητήματα που μπαίνουν στο τραπέζι είναι η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Κοινώς, πως διασφαλίζονται μέσα από τις δράσεις της ΕΕ. 

Αναλύοντας τις προκλήσεις της ΕΕ μπροστά στη ψηφιακή εποχή, τα προσωπικά δεδομένα αλλά και τα ζητήματα του revenge porn, δίνουμε το λόγο στη Βαλέρια Ηλιάδου και τη Χρυσή Σακελλάρη.

Η Βαλέρια Ηλιάδου είναι απόφοιτη της Νομικής Αθηνών και εργάζεται ως νομική σύμβουλος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι κάτοχος LL.M. Δημόσιου Διεθνούς Δικαίου από το Leiden University και κάτοχος Advanced LL.M. Δικαιου Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Ψηφιακού Δικαίου από το KU Leuven University. Έχει εργαστεί ως νομικός σύμβουλος σε ιδιωτικές εταιρείες και Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς στην Αθήνα, το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες. 

Η Χρυσή Σακελλάρη, είναι δικηγόρος στην Toyota στις Βρυξέλλες, στο δίκαιο των νέων τεχνολογιών και τα προσωπικά δεδομένα. Κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου "IP & ICT Law" (πνευματικά δικαιώματα και ψηφιακό δίκαιο) στο Πανεπιστήμιο KU Leuven, με προϋπηρεσία στο NATO, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την KPMG στις Βρυξέλλες. 

Όπως μας εξηγούν: «Είναι φανερό πως η σημερινή πραγματικότητα διαμορφώνεται μέσα από προκλήσεις που ολοένα αυξάνονται με τις τελευταίες γενιές να καλούνται να αντιμετωπίσουν δεδομένα που στο παρελθόν θα έμοιαζαν με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Όπως εύστοχα σημείωνε ο Mark Twain, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά σίγουρα κάνει ρίμες. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας των πληροφοριών μάλλον δεν αποτελεί κάποια παρελθοντική ομοιοκαταληξία, καθώς η τεχνολογία αποτελεί τομέα σφοδρών εξελίξεων. Ωστόσο οι ηθικές και κοινωνικές προκλήσεις που πυροδοτεί, όπως η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής αποτελούν, με δεδομένο τρόπο, διαχρονικά ζητήματα. 

Είναι γεγονός πως η πληθώρα ευκαιριών που καταφθάνει μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης, ως προς τη συλλογή, χρήση και επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων εντείνει την ανάγκη προστασίας της ιδιωτικότητας, της μη παρέμβασης και της διατήρησης του απαραβίαστου του ιδιωτικού περιβάλλοντος του ατόμου. Προσπαθώντας να διασφαλίσει αυτά τα θεμελιώδη δικαιώματα, η Ευρωπαϊκή Ένωση το Μάιο του 2018 εισήγαγε νέους κανόνες προστασίας, μέσω του περιβόητου GDPR, δυνάμει του οποίου τίθενται σε εφαρμογή νέα δεδομένα ως προς την διαχείριση των προσωπικών δεδομένων του κάθε πολίτη». 

Το δικαίωμα στη λήθη

Για την Ευρώπη έγινε πλέον φανερό ότι οι υπάρχουσες πολιτικές διασφάλισης δεν έχουν τη δυνατότητα να πορευτούν στον ίδιο ρυθμό με την άνευ ορίων ψηφιακή διάδοση και επεξεργασία της πληροφορίας. Διαβλέποντας αυτήν την άμεση ανάγκη για προστασία η ΕΕ θέσπισε μέσω του GDPR, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα στη λήθη ("Right to be Forgotten") και το δικαίωμα διαγραφής ("Right to Erasure") των προσωπικών δεδομένων, προσφέροντας στον κάθε Ευρωπαίο πολίτη την δυνατότητα να ζητήσει τη διαγραφή πληροφοριών που τον αφορούν από τα αποτελέσματά των μηχανών αναζήτησης, όπως η Google. Για να ενισχύσει αυτό το εργαλείο, με μια απόφαση σταθμό το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι οι μηχανές αναζήτησης ενέχουν και την πλήρη ευθύνη της νόμιμης επεξεργασίας και προστασίας των δεδομένων που διαχειρίζονται και διαθέτουν, κάνοντας έτσι ένα μικρό -αλλά σημαντικό- βήμα επί της ανάκτησης του ελέγχου των προσωπικών πληροφοριών και περιέρχονται στον ψηφιακό κόσμο. 

Η λύση στο revenge porn;

Εν μέσω της εξάπλωσης του Covid-19  και του εγκλεισμού των πολιτών, η ενδοοικογενειακή βία αυξάνεται και πολλοί δράστες χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να ασκήσουν μια νέα ψηφιακή μορφή ψυχολογικού εκβιασμού. Συγκεκριμένα, το revenge porn -η ψηφιακή σεξουαλική κακοποίηση, μέσω της δημοσίευσης στο διαδίκτυο σεξουαλικού περιεχομένου από τους οικείους και πρώην συντρόφους χωρίς τη συγκατάθεση των θυμάτων- έχει εκτοξευθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, με τον αριθμό των περιπτώσεων να αυξάνεται ραγδαία στη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. 

Το φαινόμενο του revenge porn, έχει μετατραπεί σε μια νέα διαδικτυακή μόδα που αποκτά ανησυχητικές διαστάσεις ακόμα και μεταξύ ανηλίκων. Στην Ελλάδα περισσότερες από 340 υποθέσεις διαδικτυακού σεξουαλικού εξαναγκασμού είχαν σημειωθεί το 2020, με τον αριθμό αυξημένο κατά 24% εν μέσω lockdown. Πρόκειται, ξεκάθαρα, για ένα αναδυόμενο έγκλημα με κύρια χαρακτηριστικά την επιθετική εισβολή στην ιδιωτική σφαίρα και την οδυνηρή καταπάτηση της αξιοπρέπειας, ένα έγκλημα που, λόγω του ψηφιακού του χαρακτήρα, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

Αποτελούν, όμως, άραγε τα βίντεο προσωπικά δεδομένα; Οι περισσότεροι έχουν την εντύπωση πως προσωπικά δεδομένα είναι μόνο οι πληροφορίες που καταγράφονται σχετικά με ένα άτομο, όπως το όνομα, η ηλικία, η φυλή, η επαγγελματική του κατάσταση κ.ο.κ. Ο GDPR, ωστόσο, έρχεται να διευρύνει αυτήν την ερμηνεία ορίζοντας ότι δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα αποτελούν και διαφορετικές πληροφορίες, οι οποίες συγκεντρωμένες μπορούν να οδηγήσουν στην ταυτοποίηση ενός συγκεκριμένου ατόμου.

Ομοίως, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων αναφέρει ότι η ίδια η βιντεοσκόπηση ατόμων που είναι αναγνωρίσιμα, βάσει της εμφάνισής τους, αποτελεί επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, πολλώ δε μάλλον, την στιγμή που το βίντεο καθίσταται διαθέσιμο σε απροσδιόριστο αριθμό ατόμων. 

Σε Ευρωπαίκό επίπεδο, για το revenge porn δεν υπάρχει κοινή νομοθεσία που να εφαρμόζεται συλλογικά από τα κράτη μέλη. Ωστόσο, ο GDPR φαίνεται να παρέχει κάποια εχέγγυα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των θυμάτων. Συγκεκριμένα, το δικαίωμα της λήθης, που προαναφέραμε, θα μπορούσε να γεφυρώσει το κενό, αναστέλλοντας την σύνδεση του θύματος με το επίμαχο υλικό, όταν το όνομά του εισάγεται σε μια μηχανή αναζήτησης.

Ομοίως, μέσω αυτού του εργαλείου, παρέχεται το δικαίωμα στο θύμα να απαιτήσει από την υπεύθυνη ιστοσελίδα να αφαιρέσει το ανεπιθύμητο βίντεο. Σε περίπτωση που δεν ικανοποιηθεί το αίτημα αυτό, το θύμα μπορεί να προσφύγει στην τοπική Υπηρεσία Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, η οποία προβαίνει σε περαιτέρω νομικές ενέργειες για τη δικαίωση του. Μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται μια προσπάθεια καταστολής των αλγεινών συνεπειών ενός ψυχολογικού εκβιασμού που μπορεί να οδηγήσει σε ακραία επακόλουθα, όπως συνέβη και στην περίπτωση της 22χρονης φοιτήτριας του ΑΠΘ που το 2016 βρήκε τραγικό θάνατο εξαιτίας αυτών των εγκληματικών ενεργειών.

Ένα ελληνικό παράδειγμα Revenge Porn

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσπάθειας αποτροπής αποτελεί η πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου (505/2020), η οποία έκρινε ότι η ανάρτηση βίντεο ερωτικού περιεχομένου, που πραγματοποιήθηκε από πρώην σύντροφο της εγκαλούσας, χωρίς την συγκατάθεση της, αποτελεί παραβίαση του GDPR όσον αφορά τη συλλογή, χρήση και δημοσίευση προσωπικών δεδομένων και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης. Ομοίως, το δικαίωμα στη λήθη, που εισάγεται μέσω του GDPR, επικαλείται και η σημερινή πολιτική σύμβουλος του Γυναικείου Συμβουλίου της Δανίας, Emma Holten, της οποίας προσωπικές φωτογραφίες ερωτικής φύσεως από την εφηβική της ηλικία  βρίσκονται ακόμα στο διαδίκτυο, μέσω κλεμμένων αρχείων. Η Holten παραμένει αισιόδοξη για τις μελλοντικές συνθήκες της ψηφιακής πολιτικής και δηλώνει ότι είναι διαφορετικό να είσαι θύμα το 2021 απ’ ό,τι το 2011, καθώς η εξέλιξη του σημερινού κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι έχει την δυνατότητα να προσφέρει εμφανώς περισσότερες επιλογές στους παθόντες.

Τα αποτελέσματα της μάχης κατά του revenge porn και της ευαισθητοποίησης υπέρ της προστασίας της ιδιωτικότητας φαίνεται να αποφέρουν καρπούς με ευρύτατες διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, κάποιοι οργανισμοί και ιστοσελίδες αναθεωρούν τις πολιτικές των πλατφορμών τους και καθίστανται με ευσυνείδητο τρόπο σύμμαχοι στον φαινομενικά άνισο πόλεμο της προστασίας του προσωπικού απορρήτου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πρόσφατη ανακοίνωση δημοφιλούς ισοτόπου ερωτικού περιεχομένου περί της δέσμευσής του να τερματίσει την πρακτική δημοσίευσης βίντεο στην πλατφόρμα του χωρίς τη ρητή συγκατάθεσή των ατόμων που εμπεριέχονται σε αυτά. 

Στην ίδια γραμμή κινήθηκε και ο πρόσφατος Ευρωπαϊκός νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA), ο οποίος καλείται να διασφαλίσει ένα ασφαλές και υπεύθυνο διαδικτυακό περιβάλλον, ρυθμίζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες τεχνολογίας διαχειρίζονται τις πλατφόρμες τους. Οι ρυθμίσεις αυτές θέτουν συγκεκριμένους όρους διαφάνειας και περιέχουν εναρμονισμένα μέτρα σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο, μέσω συγκεκριμένων δομών εποπτείας της διαχείρισης κινδύνου των ψηφιακών συστημάτων.

Αν και άκρως θετικές οι συγκεκριμένες εξελίξεις, απομένει μακρά πορεία μέχρι την οριστική επίλυση αυτών των ζητημάτων. Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η κοινωνία σ’ αυτόν τον αμετροεπή αγώνα αποτελεί το γεγονός ότι το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο παραμένει, ακουσίως μεν αλλά συνεχώς δε, προγενέστερο του ταχύτατου ρυθμού ανάπτυξης της τεχνολογίας. Η άνευ συνόρων δραστηριοποίηση των πλατφορμών τις καθιστά ρυθμιστές αποφάσεων επιτρέποντας τους, σχεδόν ανεμπόδιστα, τον κατακερματισμό κανόνων και φραγμών. Η προσπάθεια προς επιβολή όρων ή προσφοράς κινήτρων προς συμμόρφωση στο διαδικτυακό οικοσύστημα, είναι μεν αναγκαία, αλλά απαιτεί πολύ χρόνο, χωρίς εγγύηση αποτελεσμάτων.

Για να πετύχουμε την διασφάλιση του ιδιωτικού ασύλου και της ακεραιότητας μας χρειάζονται άμεσα αντανακλαστικά από τα κράτη, αλλά και από τον κάθε πολίτη ξεχωριστά. Από τη μία, η εθνική απορρόφηση των κανόνων που μόνο εναρμονισμένοι μπορούν να παραγάγουν τις επιθυμητές προϋποθέσεις για ένα διαδίκτυο χωρίς παράνομο περιεχόμενο. Από την άλλη, η ατομική ηθική αναδόμηση που προάγει την ευθύνη προς έλεγχο, αλλά και μια συνεπή, άτεγκτη στάση απέναντι σε φαινόμενα που καταπατούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι εποχές φαίνεται, ευτυχώς, να συμβάλουν ευνοώντας αυτήν την κατεύθυνση, έστω και καθυστερημένα».

Καλωσορίζοντας το 5G κόντρα στις θεωρίες συνωμοσίας

Όπως είναι γνωστό, η ΕΕ περιέκοψε τις χρεώσεις περιαγωγής το 2017. Πλέον μπορούμε να λέμε ότι δεν έχει σημασία αν τηλεφωνείς από την πατρίδα σου προς άλλη ευρωπαϊκή χώρα ή αν είσαι σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και θες να τηλεφωνήσεις στην πατρίδα σου. Για την ακρίβεια, δεν θα κοστίζει πάνω από 19 σεντ το λεπτό και 6 σεντ ανά sms. Επίσης, οι κανόνες κάνουν ευκολότερη την παρακολούθηση των τηλεφωνικών λογαριασμών ή την αλλαγή τηλεφωνικού παρόχου.

Παράλληλα, οι χρήστες smartphone επωφελούνται από την καλύτερη ασφάλεια, όπως την υποχρεωτική διατερματική κρυπτογράφηση των υπηρεσιών μηνυμάτων. Και από το 2020 τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας άρχισαν να γίνονται πιο γρήγορα με την εφαρμογή του 5G υψηλής ταχύτητας. Εκτός από τη μείωση του κόστους και τη βελτίωση της συνδεσιμότητας για τους χρήστες τηλεφωνίας, οι νέοι κανόνες κάνουν την Ευρώπη ασφαλέστερη.

Μπροστά στον αναδυόμενο νέο ευρωπαϊκό κόσμο του 5G, εύλογες είναι οι απορίες για τη χρήση του και τις τεχνολογικές προδιαγραφές του, για το πώς μειώνονται οι τιμές και πώς αλλάζει η ζωή μας, ενώ φυσικά δεν λείπουν και οι περιβόητες θεωρίες συνωμοσίας που μόνο γέλιο μπορούν να προκαλέσουν. Απέναντι όμως σε κάθε θεωρία συνωμοσίας, χρειάζεται και εκλογίκευση. 

Για τα παραπάνω, το NEWS 24/7 μίλησε με τον καθηγητή στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Πατρών, Δρ. Ιωάννη Τόμκο.

Στο έργο του ο κ. Τόμκος εστιάζει στo ερευνητικό αντικείμενο των δικτύων επόμενης γενεάς (6G). Το επιστημονικό έργο του έχει εμφανιστεί σε πάνω από 650 εργασίες δημοσιευμένες/παρουσιασμένες σε επιστημονικά περιοδικά/βιβλία και διεθνή συνεδρία/ημερίδες. Έχει λάβει πληθώρα βραβείων και άνω των 10.500 αναφορές (citations από άλλους ερευνητές), κατατάσσοντας τον σε κορυφαίες θέσεις στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Σε αναγνώριση των επιτευγμάτων του, εξελέγητο 2010 Fellow του IET (Institute of Engineering and Technology), τo 2012 Fellow του OSA (Optical Society of America) και το 2018 Fellow του Institute of Electrical and Electronic Engineers (IEEE).

Απαντώντας στο «γιατί μιλάμε πλέον για μια πραγματική "επανάσταση" στην τεχνολογία όταν μιλάμε για το 5G», ο κ. Τόμκος μας απαντά: «Ιστορικά έχουμε να παρατηρήσουμε ότι κάθε γενιά τηλεπικοινωνιών που έρχεται κάθε 10 έτη περίπου (αρχίζοντας την δεκαετία του 80’ με τα αναλογικά δίκτυα 1G και φτάνοντας σήμερα στα εξελιγμένα ψηφιακά δίκτυα 5G), έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές στην καθημερινότητα μας και στην οικονομία. Αρκεί να θυμηθούμε την είσοδο της κινητής τηλεφωνίας στα ’90s, της κινητής πρόσβασης στο διαδίκτυο τα ‘00s, και την επέλαση των έξυπνων φορητών συσκευών (smartphones, laptops) στα ‘10s. 

Οι ομάδες εφαρμογών (use-cases) που μπορούν να στηρίξουν οι τεχνολογικές δυνατότητες των δικτύων 5G ήταν μέχρι και πριν από μερικά χρόνια στην σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Πλέον όμως, υπάρχουν καθημερινά και νέες μελέτες, πειραματικές επιδείξεις αλλά βέβαια και εμπορικά διαθέσιμες υπηρεσίες που δείχνουν ξεκάθαρα σε όλους (και μέσω διαφημίσεων) τις προοπτικές που ανοίγονται. Το 5G θα είναι μια γενιά τηλεπικοινωνιών διαφορετική από τις άλλες, όπου τα ασύρματα δίκτυα θα συγκεραστούν με ενσύρματα δίκτυα οπτικών ινών, αλλά και τεχνολογίες συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης δεδομένων (Αισθητήρες, Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Τεχνητή Νοημοσύνη, Υπολογιστικό Νέφος, Κέντρα Δεδομένων, κ.α.) για να προσφέρουν νέες εμπειρίες στους τελικούς χρήστες και νέες δυνατότητες σε Επιχειρήσεις, στο Κράτος και στην Βιομηχανία. 

Η ίδια η δομή του κλάδου των Τηλεπικοινωνιών θα μετασχηματιστεί στη βάση νέων επιχειρηματικών μοντέλων (όπως παρατηρούμε το τελευταίο διάστημα με την δημιουργία νέων εταιρειών, σε παραδοσιακούς αλλά και νέους τομείς που σχετίζονται με τις τηλεπικοινωνίες και την πληροφορική, στα πλαίσια αυτού που ονομάζουμε πλέον «οικοσύστημα δικτύων και εφαρμογών 5G. Οι αλλαγές που θα επιφέρει το 5G είναι απρόβλεπτες, αλλά είναι σίγουρο ότι θα ξεπεράσουν σε αντίκτυπο αυτά που έχουμε δει στο παρελθόν». 

-H ανάπτυξη των δικτύων 5G σε όλη την επικράτεια θα συμβάλλει στη μείωση των τιμών για έναν μέσο χρήστη;

Δεδομένου ότι, όπως έχουμε δει και σε άλλες χώρες, η είσοδος αυτών των νέων δικτύων συνοδεύεται και από ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ των παρόχων των υποδομών, της συνδεσιμότητας αλλά και των παρόχων υπηρεσιών, είναι αναμενόμενο ότι τα σχετικά κόστη θα υποστούν ισχυρές πιέσεις για μείωση τους. Αυτές οι μειώσεις θα γίνονται ολοένα και μεγαλύτερες όσο θα αναπτύσσονται περισσότερο οι υποδομές σε όλη την επικράτεια κάθε χώρας αλλά και παγκοσμίως.

Προφανώς οι μειώσεις αυτές, θα περάσουν τελικά και στις τιμές των πακέτων υπηρεσιών και εξοπλισμού που πρέπει να πληρώνει ο καταναλωτής. Από τον Δεκέμβριο ήδη βλέπουμε στην Ελληνική αγορά μια τάση προσφορών σε πακέτα απεριόριστων δεδομένων (Unlimited Data) τα οποία προσφέρουν στους  καταναλωτές την ευκαιρία να ζήσουν πραγματικά την εμπειρία του 5G.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε, ότι η έλευση του 5G συνοδεύεται και από: α) νέες τάσεις στα επιχειρηματικά μοντέλα, όπως είναι τα ανοιχτά δεδομένα (open data), οι ανοιχτές δικτυακές υποδομές (π.χ. open-RAN, open-Core), οι συνεργασίες μεταξύ των παικτών της αγοράς για π.χ. κοινή χρήση υποδομών (infrastructure sharing), αλλά και β) νέες τεχνολογίες που υποβοηθούν τις παραπάνω τάσεις που οδηγούν στην μείωση του κόστους, όπως είναι ο τεμαχισμός των δικτυακών πόρων (network slicing).

Τα νέα εικονικά δίκτυα (virtualized networks) που δημιουργούνται έτσι, μπορούν να εντείνουν περισσότερο τον ανταγωνισμό π.χ. με την δημιουργία νέων παικτών όπως οι εικονικοί πάροχοι (mobilevirtual network operators – MVNOs), αλλα και οι πάροχοι εξατομικευμένων δικτυακών υπηρεσιών (NetApps) που θα προσφέρονται πάνω από τα κοινά δίκτυα. Αυτοί οι νέοι παίχτες της αγοράς θα απαιτούν την εφαρμογή διαφορετικών μοντέλων λειτουργίας (operation models), αλλά και εμπορικών πρακτικών (commercial models), που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ως τώρα (εντείνοντας έτσι την επανάσταση που αναφέραμε και στην απάντηση της 1^ης ερώτησης). Τελικό αποτέλεσμα για όλους μας θα είναι η καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών και οι χαμηλότερες τιμές!

-Οι θεωρίες συνωμοσίας για το 5G έχουν ήδη προκαλέσει βία σε βάρος μηχανικών και βανδαλισμούς σε κεραίες. Πού εδράζουν αυτές οι θεωρίες; Πώς πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε ως κράτος και ως Ευρωπαϊκή Ένωση;

Αναφορικά με τις θεωρίες συνωμοσίας για την συσχέτιση του 5G με τον κορονοϊό, δεν θα ήθελα να κάνω κανένα σχόλιο γιατί στερούνται σοβαρότητας. Κατανοώ βέβαια τα θέματα που έχουν ανακύψει σχετικά με την πιθανή επίπτωση των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων (ακτινοβολία) που αξιοποιούν τα δίκτυα 5G για την μετάδοση των τηλεπικοινωνιακών σημάτων. Αυτή είναι μια σοβαρή συζήτηση που έχει ξεκινήσει σχεδόν από τότε που έγινε η εφεύρεση των ασύρματων τηλεπικοινωνιών και δεν θα σταματήσει τώρα.

Οι μόνες περιπτώσεις που οι ανησυχίες ήταν βάσιμες ήταν για την χρήση συχνοτήτων (σχετικά χαμηλών τιμών) σε εφαρμογές με μεγάλα επίπεδα πυκνότητας ισχύος που οδηγούσαν σε μεγάλη απορρόφηση από τον ανθρώπινο/ζωικό ιστό και τα οποία προκαλούσαν κυρίως θερμικά φαινόμενα (όπως οι περιπτώσεις που αισθανόμασταν ένα «κάψιμο» στα μάτια, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας τους σε νερό). Παρόλο που δεν έχω γνώσεις Ιατρικής, θα ήθελα εν αρχή να τονίσω ότι πιστεύω ότι αναφέρουν επί του θέματος οι ειδικοί Οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU), κ.α.

Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι συχνότητες των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που χρησιμοποιούν τα συστήματα 5G είναι παρεμφερείς με αυτές που χρησιμοποιούν άλλες εφαρμογές για τις οποίες ποτέ δεν προέκυψε ιδιαίτερη ανησυχία, όπως για παράδειγμα τα συστήματα μετάδοσης τηλεοπτικού σήματος.

Τα δίκτυα 5G βέβαια θα χρησιμοποιούν ακόμα μεγαλύτερες συχνότητες (μέχρι και το ορατό οπτικό φάσμα συχνοτήτων στο μέλλον) οι οποίες δεν παρουσιάζουν κάποιο κίνδυνο αφού ανήκουν στην κατηγορία της μη-ιονίζουσας ακτινοβολίας. Επιπρόσθετα θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα επίπεδα ισχύος για την εκπεμπόμενη ακτινοβολία που χρησιμοποιούνται όλα τα χρόνια από τα συστήματα ασύρματων επικοινωνιών είναι κάτω από τα επιτρεπτόμενα όρια (ειδικά στην χώρα μας είναι ακόμη χαμηλότερα από ότι σε άλλες χώρες του κόσμου αλλά και της ΕΕ).

Με την αξιοποίηση μεγαλύτερων συχνοτήτων θα υπάρξει ανάγκη για την πιο πυκνή εγκατάσταση κεραιοσυστημάτων από τους παρόχους, που όμως θα εκπέμπουν σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα ισχύος αφού δεν θα χρειάζεται να βρίσκονται πολύ μακριά από τις συσκευές των χρηστών. Έτσι η πυκνοτητα ισχύος στο 5G να είναι μικρότερη από ότι τις τιμές που είχαμε μέχρι τώρα σε 2G/3G/4G. Εάν πρέπει να υπάρξει μια κίνηση πολιτών για την περαιτέρω πίεση προς τους φορείς και τις εταιρείες που σχετίζονται με τις τηλεπικοινωνίες, αυτή θα πρέπει να είναι προς την κατεύθυνση της χρήσης περισσότερων κεραιοσυστημάτων που θα εκπέμπουν ακόμη χαμηλότερη ισχύ σε ακόμα υψηλότερες συχνότητες.

Θα ήμουν και εγώ υπέρμαχος μιας δράσης που στο μέλλον θα οδηγήσει στην αντικατάσταση των οικιακών συστημάτων Wi-Fi από αντίστοιχα Li-Fi (Light-Fidelity) που θα χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα με τον φωτισμό των χώρων μας και για τις ανάγκες συνδεσιμότητας. Να αναφέρω ότι χώρες όπως η Γαλλία συζητούν την αντικατάσταση των συστημάτων Wi-Fi σε χώρους για τους οποίους υπάρχουν ιδιαίτερες ανησυχίες (όπως τα σχολεία και τα νοσοκομεία) με συστήματα Li-Fi. 

-Υπάρχει κάποια εύλογη ανησυχία σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα σε συνάρτηση με την ανάπτυξη του 5G; Πόσο διασφαλισμένα είναι τελικά, και ενδεχομένως τι περισσότερο πρέπει να γίνει;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) είναι γνωστή για την ιδιαίτερη προσοχή που δείχνει για τα σχετικά θέματα. Θυμίζω τις ραγδαίες αλλαγές που επέφερε η εφαρμογή του GDPR. Ετσι και στο θέμα της ασφάλειας στα δίκτυα 5G έχει επιφορτίσει τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Κυβερνοασφάλεια (European Union Agency for Cybersecurity - ENISA), που μάλιστα εδρεύει στην Ελλάδα, να αναπτύξει όλα εκείνα τα νομοθετικά και ρυθμιστικά «εργαλεία» για την αγορά 5G που θα εξασφαλίζουν απόλυτη ασφάλεια.

Αυτή η εργαλειοθήκη («5G security toolbox») θα πρέπει να υιοθετηθεί και να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο από όλα τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ και τους αντίστοιχους φορείς, αλλά και εταιρίες παρόχων υποδομών και υπηρεσιών προκειμένου να διασφαλιστεί η υλοποίηση του οράματος της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Αγοράς (EU Digital Single Market), που προφανώς βασίζεται σε μεγάλο βαθμό και στα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα αλλά και στα δεδομένα. Τέλος να σημειώσω ότι το 5G έχει ενδογενώς, βάση των προτύπων που ικανοποιεί, πιο καλές προδιαγραφές ασφάλειας από τις προηγούμενες γενιές.  

Για συναυλία της Lady Gaga στο Μιλάνο

Φυσικά, πέραν από τα παραπάνω που αναλύει ο κ. Τόμκος, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στο τέλος του γεωγραφικού αποκλεισμού στις ηλεκτρονικές μας αγορές. Από τις 3 Δεκεμβρίου του 2017, η Ευρώπη έθεσε σε ισχύ κανόνες παύσης της άρνησης διαδικτυακής πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες, λόγω της τοποθεσίας του καταναλωτή.

Φανταστείτε να βρίσκεστε στο Βέλγιο και να θέλετε να αγοράσετε ένα τζιν παντελόνι μέσω μιας ρουμανικής ιστοσελίδας. Παλαιότερα, έπρεπε να ανακατευθυνθείτε στη βελγική ιστοσελίδα, επειδή στη Ρουμανία κοστίζει λιγότερο, κάτι που δεν υφίσταται πια. Αντιθέτως, ο Ευρωπαίος πολίτης μπορεί να αγοράσει το τζιν παντελόνι που τον ενδιαφέρει μέσω φθηνότερων ιστοσελίδων από διάφορες χώρες, χωρίς κανένα εμπόδιο.

Η μη αποδοχή πιστωτικών καρτών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και η αδυναμία εγγραφής σε μια ιστοσελίδα λόγω της τοποθεσίας, ανήκουν στο παρελθόν. Πώληση οικιακών συσκευών, διαδικτυακές υπηρεσίες, εισιτήρια για συναυλίες ή θεματικά πάρκα, όλα έχουν γίνει πανευρωπαϊκά. Κοινώς, κλείνουμε από τώρα εισιτήριο για την επόμενη συναυλία της Lady Gaga στο Μιλάνο, (αμήν και πότε) και φύγαμε.

_{Όλα τα δικαιώματά σας ως καταναλωτές, μπορείτε να τα βρείτε εδώ.}

_{Φωτογραφίες: Shutterstock, Unsplash.}