Το νερό της Αθήνας έχει την πιο όμορφη ιστορία να αφηγηθεί

Λένε πως η πρώτη μουσική της γης ήταν το νερό. Με ποτάμια, θάλασσες, βροχή, καταρράκτες και λίμνες, ο ήχος του νερού έφτανε στον άνθρωπο από την αρχή της ύπαρξής του. Μετά το οξυγόνο, το νερό αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο για τη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής στη γη, ένα θεμελιώδες αγαθό, απαραίτητο για την ανάπτυξη και ευημερία της κοινωνίας, που αποτελεί και τη βάση της οικονομικής ζωής. Η πρόσβαση σε ασφαλές νερό αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα κάθε πολίτη σήμερα, αλλά και ουσιαστικό θέμα βιώσιμης ανάπτυξης, όπως έχει οριστεί και από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

Και όταν η προσφορά και η ζήτηση πόσιμου νερού δεν συναντώνται, τότε κινδυνεύουν ευαίσθητα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οικοσυστήματα στα οποία στηριζόμαστε όλοι. Η αδιάλειπτη παροχή υγιεινού, καθαρού, πόσιμου νερού άριστης ποιότητας είναι βασικό μέλημα της ΕΥΔΑΠ, μιας εταιρίας με διαρκείς επενδύσεις στην τεχνολογία και την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού της, που φροντίζει καθημερινά ώστε το νερό που πίνουμε εμείς και τα παιδιά μας να είναι, όχι μόνο σε απόλυτη συμφωνία με την κείμενη νομοθεσία αλλά και ένα από τα καθαρότερα νερά της Ευρώπης.

Το νερό είναι ένα αγαθό το οποίο τις περισσότερες φορές το θεωρούμε δεδομένο. Επειδή κυλά δροσερό, καθαρό και ελεύθερο στις βρύσες των σπιτιών μας. Έτσι μάθαμε από μικρά παιδιά, έτσι συνηθίσαμε μεγαλώνοντας.

Είναι όμως ταυτόχρονα και ένα αγαθό το οποίο είναι υπερβολικά πολύτιμο για να το θεωρούμε δεδομένο. Ένα αγαθό το οποίο, αν το καλοσκεφτείτε, είναι η ίδια μας η ζωή. Γι' αυτό επιλέγουμε σήμερα με αυτό το κείμενο, να πούμε μερικά λόγια παραπάνω για το νερό που φτάνει στις βρύσες των σπιτιών μας και για την ΕΥΔΑΠ η οποία φροντίζει ώστε αυτό το νερό να είναι πηγή ζωής.

Το ποιοτικό νερό
που πίνουμε
στη χώρα μας

Στην Αθήνα πίνουμε ένα από τα πιο ποιοτικά νερά της Ευρώπης.
Σύμφωνα με το Urban Water Atlas for Europe για το 2017, που εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αναδεικνύονται οι καλύτερες πρακτικές σε ευρωπαϊκές πόλεις, η ΕΥΔΑΠ βαθμολογήθηκε με άριστα 10 για την ποιότητα του πόσιμου νερού για την πόλη της Αθήνας.

Επιπλέον, κατά την ετήσια διεθνή αξιολόγηση εταιρειών ύδρευσης που εκδόθηκε το 2020 από τον φορέα European Benchmarking Co-operation, η ποιότητα του νερού της ΕΥΔΑΠ βαθμολογήθηκε με 99,838%, τιμή υψηλότερη από τον μέσο όρο βαθμολογιών που επιτεύχθηκε από τις εταιρείες της Δυτικής Ευρώπης που συμμετείχαν.

Έχοντας διαμορφώσει το κατάλληλο πλαίσιο ελέγχων, ώστε να εξασφαλίζει ότι το νερό που διατίθεται στο καταναλωτικό κοινό είναι ασφαλές, η ΕΥΔΑΠ έχει διασφαλίσει ότι όλα τα σημεία στα οποία δυνητικά θα μπορούσε να διαταραχθεί η ποιότητα τόσο του νερού που εισέρχεται στις εγκαταστάσεις της, αλλά ιδιαίτερα του νερού που φτάνει στη βρύση του καταναλωτή, εποπτεύονται και ελέγχονται επαρκώς. Αυστηροί έλεγχοι ποιότητας του ακατέργαστου αλλά και του πόσιμου νερού πραγματοποιούνται καθημερινά στα χημικά και μικροβιολογικά εργαστήρια της ΕΥΔΑΠ, με σκοπό να εξασφαλίζεται και να πιστοποιείται η άριστη ποιότητα του νερού που καταλήγει στις βρύσες μας. Στα εργαστήρια, που βρίσκονται στο Γαλάτσι και τις Αχαρνές, αναλύονται δείγματα ακατέργαστου νερού από τις λίμνες-ταμιευτήρες, τις γεωτρήσεις της ΕΥΔΑΠ, δείγματα πόσιμου νερού από τις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού, αλλά και από το δίκτυο ύδρευσης. Μάλιστα, ήδη από το 2005, τα χημικά εργαστήρια Γαλατσίου και Αχαρνών, καθώς και το Μικροβιολογικό Εργαστήριο είναι διαπιστευμένα κατά ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 17025, από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ), για τη διενέργεια δοκιμών για τον προσδιορισμό χημικών και μικροβιολογικών παραμέτρων στο ανεπεξέργαστο και πόσιμο νερό (Αρ. Πιστοποιητικού 192).

Κλείνοντας πλέον 16 χρόνια διαπίστευσης, τα εργαστήρια της Υπηρεσίας Ελέγχου Ποιότητας Νερού της ΕΥΔΑΠ, κατά την επιθεώρηση του Νοεμβρίου 2020 πέτυχαν τρεις διακριτούς στόχους:

  • Τη διατήρηση της διαπίστευσης
  • Τη μετάβαση του Συστήματος Ποιότητας σύμφωνα με τη νέα έκδοση του προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025:2017
  • Την επέκταση του Επίσημου Πεδίου Διαπίστευσης με νέες μεθόδους.

Όπως κρίθηκε από τους αξιολογητές, η επίδοση των εργαστηρίων της ΥΕΠΝ είναι εξαιρετικά ικανοποιητική και αντικατοπτρίζει το υψηλό επίπεδο του προσωπικού της.

Τα εργαστήρια νερού της ΕΥΔΑΠ πλέον είναι διαπιστευμένα για 75 συνολικά τύπους δοκιμών / παραμέτρους για το πόσιμο και επιφανειακό νερό, καθώς και για τη δειγματοληψία.

Παρακολουθούνται συστηματικά οι διεθνείς εξελίξεις και τάσεις στο πεδίο των αναλύσεων νερού. Η διαρκής εξέλιξη και βελτίωση της λειτουργίας τους, αντανακλάται στη συνεχή επέκταση του πεδίου διαπίστευσης των εργαστηρίων, δηλαδή στη διαρκή αύξηση του πλήθους των ουσιών που προσδιορίζονται με τη χρήση διαπιστευμένων μεθόδων.

Επιπλέον, η ΕΥΔΑΠ διαθέτει εργαστήρια για τον έλεγχο των ενδιάμεσων σταδίων της επεξεργασίας νερού, εγκατεστημένα σε κάθε μία από τις τέσσερις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού.
Οι συστηματικοί έλεγχοι ποιότητας ξεκινούν ήδη από τους δύο κύριους τροφοδοτικούς ταμιευτήρες (Μόρνος, Εύηνος). Από τους 4 ταμιευτήρες μόνο αυτός της Υλίκης είναι φυσικός (λίμνη) ενώ οι υπόλοιποι έχουν δημιουργηθεί με την κατασκευή φραγμάτων σε κατάλληλα σημεία στην κοίτη των ποταμών Χαράδρου (φράγμα Μαραθώνα), Ευήνου και Μόρνου.

Η ΕΥΔΑΠ προβαίνει σε ανάλυση και αποτίμηση ενδεχόμενων κινδύνων για την επιβάρυνση της ποιότητας του νερού και έχει καταρτίσει σχέδιο δράσεων για την πρόληψή τους. Τέτοιες δράσεις, μεταξύ άλλων, αποτελούν η επιτήρηση των δραστηριοτήτων στις Λεκάνες Απορροής αλλά και η συντήρηση των φραγμάτων, των ταμιευτήρων και των υδραγωγείων μέσω των οποίων συλλέγεται το νερό και υδροδοτείται το λεκανοπέδιο Αττικής. Παρακολουθείται, λοιπόν, στενά η ποιότητα των νερών των τεσσάρων ταμιευτήρων, Μαραθώνα, Υλίκης, Μόρνου και Ευήνου, όπως επίσης και η ποιότητα του πόσιμου νερού στο δίκτυο ύδρευσης, ώστε να γίνεται εγκαίρως αντιληπτό και να αντιμετωπίζεται οποιοδήποτε πρόβλημα ενδεχομένως προκύψει.

Πολλοί πιστεύουν ότι η ΕΥΔΑΠ είναι μια τεχνική εταιρία που τοποθετεί, συντηρεί αγωγούς, διαθέτει πόσιμο νερό και απομακρύνει τα λύματα. Όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο.

Η ΕΥΔΑΠ είναι ένας κρίσιμος κρίκος στον κύκλο του περιβάλλοντος. Η κυκλική οικονομία ορίζει τις κατευθύνσεις για το πώς πρέπει να γίνεται η διαχείριση του νερού και των λυμάτων: με ολιστική βελτιστοποίηση της διαχείρισης από τους ταμιευτήρες νερού μέχρι τις βρύσες μας, κι από την πόλη, πίσω στις αγροτικές καλλιέργειες αλλά και στο αστικό πράσινο. Ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός των πόλεων, των βιομηχανιών και της γεωργίας δεν μπορεί να γίνεται ερήμην των υδάτινων πόρων και η ΕΥΔΑΠ είναι ένα από τα πλέον σημαντικά μέρη της εξίσωσης αυτής.
Η ΕΥΔΑΠ προστατεύει τα υδάτινα οικοσυστήματα στις περιοχές όπου ασκεί τις δραστηριότητές της.

Στο πλαίσιο της βιώσιμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων βασική παράμετρος είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας τους. Και η ΕΥΔΑΠ, διαχειριζόμενη τον κύκλο του νερού, φροντίζει να προστατεύει τα υδάτινα οικοσυστήματα στις περιοχές όπου δραστηριοποιείται.

Η διαχείριση των ταμιευτήρων γίνεται με κύριο στόχο την ποσοτική επάρκεια του νερού αλλά και την διατήρηση της ποιότητας τους. Καθώς οι ανθρώπινες δραστηριότητες ρυθμίζονται με αυστηρότητα, οι λίμνες εξελίσσονται σε οικοσυστήματα που υποστηρίζουν προστατευόμενα είδη ορνιθοπανίδας, ενδιαφέρουσα ιχθυοπανίδα και μοναδική παραλίμνια βλάστηση. Έτσι, λοιπόν, μπορεί ο βασικός ρόλος των ταμιευτήρων να είναι η αποθήκευση υψηλής ποιότητας νερού για την ύδρευση της πρωτεύουσας, όμως παράλληλα, αποτελούν και σημαντικά υγροτοπικά οικοσυστήματα, όπως ο ταμιευτήρας του Μόρνου, ο ταμιευτήρας του Ευήνου, αλλά και η τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα, που αποτέλεσε τον πρώτο ταμιευτήρας του υδροδοτικού συστήματος της Αττικής. Μάλιστα, η φυσική λίμνη Υλίκη, πηγή υδροληψίας για το λεκανοπέδιο, αποτελεί και περιοχή του δικτύου προστασίας της Φύσης Natura 2000.

Η συμβολή του νερού
στην υγεία μας
και την περίοδο
της πανδημίας

Η πανδημία του κορωνοϊού αλλάζει τη ζωή μας, αλλά ταυτόχρονα μας θυμίζει αξίες που ίσως να είχαμε σχεδόν ξεχάσει επειδή τις θεωρούσαμε δεδομένες. Οι σημερινές συνθήκες δεν μπορούν παρά να μας υπενθυμίσουν και την αξία του νερού, έναν από τους πολυτιμότερους συμμάχους μας ενάντια σε κάθε μορφής πανδημία. Και είναι καθήκον όλων μας να υιοθετήσουμε απλές συνήθειες στην καθημερινότητά μας με στόχο τη συνετή χρήση του ζείδωρου αυτού πόρου. Πάντα με σεβασμό στην αειφορία του, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τη σημασία του νερού στην διασφάλιση της υγείας μας, της υγείας των συνανθρώπων μας αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος.

Σήμερα, λοιπόν, που διανύουμε μια ιδιαίτερη και πρωτόγνωρη περίοδο εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, είναι σημαντικό να αναφερθούμε και στην αξία της πρόσβασης σε καθαρό νερό υψηλής ποιότητας για την προσωπική μας υγιεινή αλλά και για τη δημόσια υγεία. Οι οδηγίες από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι σαφείς σχετικά με την συχνότητα και τον σωστό τρόπο για το πλύσιμο των χεριών μας. Πλένουμε συχνά και σχολαστικά τα χέρια μας με νερό και σαπούνι. Δεν ξεχνάμε να πίνουμε πολύ νερό και να ενυδατωνόμαστε, ως καθημερινή πρόληψη τόνωσης του ανοσοποιητικού μας. Ενδιαφερόμαστε για την καλή μας υγιεινή και την υγεία των συνανθρώπων μας, ενώ παράλληλα φροντίζουμε να μην σπαταλάμε το κοινό αυτό αγαθό όταν δεν χρειάζεται.

Η ΕΥΔΑΠ επενδύει στην Εταιρική Υπευθυνότητα και ακολουθεί τις αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης με πρωτοβουλίες και δράσεις που ενισχύουν την κοινωνία εν μέσω της πανδημίας.

Σε μια πρωτοβουλία στήριξης και ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος Υγείας που δοκιμάζεται αυτή την περίοδο, η ΕΥΔΑΠ προχώρησε σε δωρεά ύψους 2,5 εκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού. Συγκεκριμένα, με το ποσό αυτό θα καλύψει δαπάνες που σχετίζονται με την αγορά ιατρικού και νοσοκομειακού εξοπλισμού σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς. Επιπλέον, παράσχει δωρεάν νερό ύψους 500.000 € στα νοσοκομεία αναφοράς για όλη την περίοδο της κρίσης του κορωνοϊού. Παράλληλα, μέσα από την εφαρμογή των κοινωνικών τιμολογίων, η εταιρία συνεχίζει να στηρίζει τους συμπολίτες μας που το έχουν ανάγκη.

Τέλος, η ΕΥΔΑΠ βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για τον σχεδιασμό δράσεων, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, για την ανακούφιση της ελληνικής κοινωνίας από τις επιπτώσεις του κορωνοϊού.

Άποψη του Φράγματος και του κτίσματος, αντιγράφου του Θησαυρού των Αθηναίων, περίπου 1931Άποψη του Φράγματος και του κτίσματος, αντιγράφου του Θησαυρού των Αθηναίων, περίπου 1931

Στάδιο κατασκευής του Φράγματος Μαραθώνα, 1927

Άποψη του Φράγματος και του κτίσματος, αντιγράφου του Θησαυρού των Αθηναίων, περίπου 1931Άποψη του Φράγματος και του κτίσματος, αντιγράφου του Θησαυρού των Αθηναίων, περίπου 1931

Στάδιο κατασκευής του Φράγματος Μαραθώνα, 1927

Νερό στην Αθήνα,
μια ιστορική αναδρομή

Η μυθολογία «χρεώνει» την έλλειψη νερού της Αθήνας σε ένα θεϊκό καπρίτσιο, όταν ο Ποσειδώνας και η Αθηνά διαγωνίστηκαν για την κηδεμονία της πόλης. Νικητής θα ήταν αυτός που θα κάνει το πιο χρήσιμο δώρο στην πόλη. Η Αθηνά επικράτησε με δώρο της την ελιά και ο Ποσειδώνας, νιώθοντας αδικημένος με την ετυμηγορία, στέρησε από τους Αθηναίους το νερό, το δικό του δώρο.

Η πραγματικότητα είναι πως για χιλιετίες το νερό για τους Αθηναίους ήταν εντελώς ανεπαρκές και η ταλαιπωρία των κατοίκων της πόλης θα διαρκούσε μέχρι και το 1929, όταν και κατασκευάστηκε το Φράγμα του Μαραθώνα.

Από το 1834, που η Αθήνα ανακηρύσσεται πρωτεύουσα του Νέου Ελληνικού Κράτους, οι κάτοικοι και ο Δήμος αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της υδροδότησης «εκ των ενόντων», επισκευάζοντας το Αδριάνειο Υδραγωγείο, που χρονολογείται στο 140μ.Χ. Παράλληλα, δημιουργούν άλλα μικρότερα, καθώς και κρήνες, πηγάδια και δεξαμενές, ενώ επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τις πηγές της Πάρνηθας και τα υπόγεια ύδατα της πόλης. Οι νοικοκυρές καταφεύγουν πολύ συχνά στην αγορά πόσιμου νερού από τους λεγόμενους νερουλάδες, περιπλανώμενους μικροπωλητές που μεταφέρουν νερό από την Κηφισιά και το Μαρούσι, τότε καταπράσινες εξοχές.


Το Αδριάνειο υδραγωγείο

Κατασκευασμένο μεταξύ των ετών 125 και 140 μ.Χ. για την υδροδότηση της Αθήνας, το Αδριάνειο Ρωμαϊκό Υδραγωγείο αποτελεί μια υπόγεια σήραγγα μήκους 20 χλμ. που εξακολουθεί να περισυλλέγει ύδατα από υπόγειους υδροφορείς και ρέματα κατά μήκος του άξονά του από την Πάρνηθα μέχρι τη δεξαμενή στη πλατεία του Κολωνακίου. Οι σημερινοί Δήμοι από τους οποίους διέρχεται το Αδριάνειο Υδραγωγείο είναι οι Δήμοι Αχαρνών, Μεταμόρφωσης, Ηρακλείου, Αμαρουσίου, Χαλανδρίου, Ψυχικού και Αθηναίων. Το Υδραγωγείο αυτό ανακαλύφθηκε εκ νέου τη δεκαετία του 1870, οπότε καθαρίστηκαν οι κυριότερες σήραγγες και επαναχρησιμοποιήθηκε για την υδροδότηση της Αθήνας των νεότερων χρόνων, ενώ την ίδια περίοδο ανακαινίσθηκε εκ βάθρων η Δεξαμενή. Η χρήση του υδραγωγείου σταδιακά μειώθηκε με την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα μέχρι την πλήρη κατάργησή του κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ως το 1924 είχαν μελετηθεί πολλές προτάσεις για την επίλυση του προβλήματος της υδροδότησης της Αττικής, όμως καμία δεν είχε αποδώσει καρπούς. Σε αυτές εμπλέκεται το Θριάσιο Πεδίο, η Στυμφαλία, ακόμα και ο Λυκαβηττός! Τον Δεκέμβριο του 1924 υπογράφεται η σύμβαση μεταξύ της κυβέρνησης, της Ulen&Co και της Τράπεζας Αθηνών, με την οποία η κυβέρνηση αναθέτει στην Ulen την κατασκευή, συντήρηση και εκμετάλλευση των έργων Ύδρευσης Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού κρίθηκε αναγκαία μια σειρά επιμέρους τεχνικών έργων που περιλάμβαναν τη λίμνη και το φράγμα στον Μαραθώνα, την κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου, το σταθμό διύλισης στην περιοχή «άνωθεν των Πατησίων», αλλά και το δίκτυο διανομής του νερού στους καταναλωτές. Έτσι, λοιπόν, τον Νοέμβριο του 1925 το Ελληνικό κράτος συστήνει την Ανώνυμο Ελληνική Εταιρεία Υδάτων (ΕΕΥ) με κύριο αντικείμενο την κατασκευή και εκμετάλλευση των έργων υδρεύσεως των Πόλεων Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων.


Η Σήραγγα Μπογιατίου

Η Σήραγγα Μπογιατίου, με μήκος 13,4 χλμ, κατασκευάζεται για να μεταφέρει το νερό από τον Μαραθώνα στην Αθήνα και τα έργα ολοκληρώνονται σε μόλις 4,5 χρόνια, αντί των 8 που υπολόγιζαν οι μηχανικοί του ελληνικού δημοσίου! Το νερό διοχετεύεται από τη λίμνη του Μαραθώνα, μέσω της Σήραγγας Μπογιατίου και ενός συστήματος σωληνωτών αγωγών, στο Γαλάτσι, την τότε «περιοχή άνωθεν των Πατησίων». Εκεί η Ulen κατασκευάζει την κεντρική υδαταποθήκη, και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας του νερού. Σήμερα, η εγκατάσταση βρίσκεται σε λειτουργία, ως μία εκ των τεσσάρων μονάδων επεξεργασίας νερού (ΜΕΝ) της ΕΥΔΑΠ. Οι άλλες τρεις βρίσκονται στο Πολυδένδρι, στις Αχαρνές και στον Ασπρόπυργο. Η αναβάθμιση και η συμπλήρωση του δικτύου διανομής του νερού στην πόλη, που διαρκώς διευρύνεται πληθυσμιακά και χωρικά, ήταν μέρος των απαραίτητων εργασιών.


Το Φράγμα του Μαραθώνα

Κατασκευασμένο στην εκβολή των χειμάρρων Χάραδρου και Βαρνάβα, που κυλούν από την Πάρνηθα, 30 χλμ βορειοανατολικά της Αθήνας, το Φράγμα του Μαραθώνα έχει μήκος 285 μ και ύψος 54μ πάνω από την κοίτη των ποταμών. Είναι επενδυμένο εξ' ολοκλήρου με Πεντελικό μάρμαρο και γι' αυτό θωρείται μοναδικό στο είδος του παγκοσμίως. Χάρη στο φράγμα σχηματίζεται και η τεχνητή Λίμνη του Μαραθώνα, με χωρητικότητα που ανέρχεται σε 41 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού.

Τα επίσημα εγκαίνια γίνονται στο Φράγμα του Μαραθώνα στις 25 Οκτωβρίου του 1929, ενώ ακολουθούν δεύτερα –υπέρλαμπρα- εγκαίνια το 1931, μπροστά από τους στύλους του Ολυμπίου Διός, με τον χαρακτηριστικό πίδακα νερού, που σηματοδοτούν την ολοκλήρωση του συνόλου των έργων υδροδότησης. Αξίζει να σημειώσουμε πως ποίκιλλα ιστορικά τεκμήρια, όπως φωτογραφικό, οπτικοακουστικό και χαρτώο υλικό, καθώς και αντικείμενα για την ιστορία της ύδρευσης και αποχέτευσης της Αθήνας, υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο της ΕΥΔΑΠ.

Σήμερα, η Αττική υδροδοτείται κυρίως από τους βασικούς ταμιευτήρες Μόρνου και Ευήνου και εναλλακτικά από τον ταμιευτήρα Υλίκης. Ο ταμιευτήρας του Μαραθώνα συνδέεται με τους παραπάνω κύριους ταμιευτήρες μέσω ενωτικών υδραγωγείων και αξιοποιείται τόσο ως δεξαμενή αναρρύθμισης του εξωτερικού υδροδοτικού συστήματος της Αττικής, όσο και ως έργο ασφάλειας της υδροδότησής της, λόγω και της εγγύτητάς του με την πόλη της Αθήνας.

Διανομή νερού σε προσφυγικό συνοικισμό, 1933. Οι Γκαζοτενεκέδες.

Διανομή νερού σε προσφυγικό συνοικισμό, 1933. Οι Γκαζοτενεκέδες.

Μηχανικός και εργάτης του έργου φωτογραφίζονται στο μεγάλο μεταλλικό δακτύλιο που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της Σήραγγας του Μπογιατίου, 1928

Μηχανικός και εργάτης του έργου φωτογραφίζονται στο μεγάλο μεταλλικό δακτύλιο που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή της Σήραγγας του Μπογιατίου, 1928

Μεταφορά φορτίου μέσω της εναέριας μεταφορικής γραμμής, με τη συνοδεία εργατών, στο Μαραθώνα, 1927

Μεταφορά φορτίου μέσω της εναέριας μεταφορικής γραμμής, με τη συνοδεία εργατών, στο Μαραθώνα, 1927

Χειρωνακτική εργασία εργάτη για την προετοιμασία της λίθινης επένδυσης του Φράγματος του Μαραθώνα, 1927

Χειρωνακτική εργασία εργάτη για την προετοιμασία της λίθινης επένδυσης του Φράγματος του Μαραθώνα, 1927

Εργασίες για την κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ειδικός εξοπλισμός (χαλύβδινα κομπρεσέρ) για τη θραύση του βραχώδους υλικού.

Εργασίες για την κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ειδικός εξοπλισμός (χαλύβδινα κομπρεσέρ) για τη θραύση του βραχώδους υλικού.

Στιγμιότυπο από την τελετή εγκαινίων του νέου δικτύου ύδρευσης των πόλεων Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, 03 Ιουνίου 1931. Η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων διαφημίζεται μέσω της τοποθέτησης πιδάκων νερού στην τελετή των εγκαινίων.

Στιγμιότυπο από την τελετή εγκαινίων του νέου δικτύου ύδρευσης των πόλεων Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων, στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, 03 Ιουνίου 1931. Η Ελληνική Εταιρεία Υδάτων διαφημίζεται μέσω της τοποθέτησης πιδάκων νερού στην τελετή των εγκαινίων.

Πώς φτάνει το νερό
από τη γη
στο ποτήρι μας

Η διαχείριση του υδροδοτικού συστήματος μιας περιοχής αποτελεί μια πολύπλοκη και πολυπαραγοντική διαδικασία που απαιτεί αντίστοιχα και υψηλή τεχνογνωσία, καθώς ο ορθολογικός σχεδιασμός ενός δικτύου ύδρευσης συμβάλλει στη βέλτιστη διαχείριση του νερού και στην εξοικονόμησή του.

Το υδροδοτικό σύστημα μιας περιοχής, μέσω του οποίου διασφαλίζεται η τροφοδοσία της με πόσιμο νερό, περιλαμβάνει ένα σύστημα από δεξαμενές, τροφοδοτικούς (κύριους) αγωγούς, αγωγούς διανομής και υδροπαροχές. Ως «δίκτυο ύδρευσης» εννοούμε το σύνολο των αγωγών που μεταφέρουν διυλισμένο νερό, από τις κατά τόπους Μονάδες Επεξεργασίας Νερού μέχρι τα υδρόμετρα των καταναλωτών. Πρόκειται για το κύριο τμήμα του συνόλου των εγκαταστάσεων μίας εταιρίας ύδρευσης, που στο μεγαλύτερό του μέρος είναι υπόγειο. Το δίκτυο ύδρευσης παρέχει νερό υπό πίεση κατάλληλο για πόση, σύμφωνα με τις ισχύουσες στην Ελλάδα προδιαγραφές προς όλους τους καταναλωτές.
Κύρια, λοιπόν, δραστηριότητα της ΕΥΔΑΠ είναι η διασφάλιση παροχής πόσιμου νερού άριστης ποιότητας σε όλη την έκταση του υδροδοτικού συστήματος, σε συνθήκες αποδεκτής πίεσης, με παράλληλη προστασία του φυσικού πόρου.

Η έκταση της υδροδοτούμενης περιοχής, η μορφολογία του εδάφους, η πυκνότητα του πληθυσμού και η εκτιμώμενη μεταβολή της, καθώς και η γεωγραφική του κατανομή, το ύψος των κτιρίων, η αναμενόμενη κατανάλωση με υπολογισμό μέσης ημερήσιας - χαμηλής και υψηλής - είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που καθορίζουν την ποσότητα του παρεχόμενου πόσιμου νερού, την πίεση της παροχής και κατ’ επέκταση τον ορθολογικό σχεδιασμό του δικτύου.

Αντικείμενο του σχεδίου διαχείρισης του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος (ΕΥΣ), είναι η μελέτη αποδοτικών και βιώσιμων τρόπων και μεθοδολογιών, με στόχο την ποσοτικά αξιόπιστη, περιβαλλοντικά ασφαλή, ποιοτική αλλά και οικονομικά πρόσφορη κάλυψη της ζήτησης υδρευτικού νερού στην περιοχή αρμοδιότητας της ΕΥΔΑΠ, μέσω της κατάλληλης αξιοποίησης των υδάτινων πόρων που διατίθενται. Όταν, λοιπόν, μιλάμε για τη διαχείριση του συστήματος υδάτινων πόρων, αναφερόμαστε στον καθορισμό των απολήψιμων ποσοτήτων νερού από τους ταμιευτήρες και τους υδροφορείς, καθώς και στον τρόπο διοχέτευσής τους, δηλαδή στον επιμερισμό τους στο δίκτυο των εξωτερικών υδραγωγείων, ώστε να διασφαλίζεται η μακροπρόθεσμη επάρκεια πόρων ύδρευσης με το ελάχιστο δυνατό κόστος.

Για την υλοποίηση και διασφάλιση αυτού του σχεδίου διαχείρισης, η ΕΥΔΑΠ προχωρά σε συστηματικές μελέτες και έρευνες, εφαρμόζοντας μία πληθώρα στρατηγικών και δράσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν:

Παρακολούθηση του δικτύου ύδρευσης σε 24ωρη βάση, δηλαδή παρακολούθηση ζήτησης, παρακολούθηση πίεσης, τροποποιήσεις ζωνών πίεσης κ.ά., με στόχο τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του. Η Αττική χαρακτηρίζεται από έντονο εδαφικό ανάγλυφο. Η ΕΥΔΑΠ παρέχει νερό σε περιοχές με υψόμετρο εδάφους από 0 έως και 600 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Προκειμένου να ελέγχεται καλύτερα η πίεση των αγωγών, δημιουργήθηκαν ζώνες πίεσης, δηλαδή εδαφικές περιοχές ανά 30 έως 40 μέτρα υψομετρικής διαφοράς, οι οποίες έχουν συγκεκριμένη πίεση.

Προληπτική, αλλά και έκτακτη, συντήρηση του δικτύου ύδρευσης, δηλαδή συντήρηση αντλιοστασίων, βανών, πυροσβεστικών κρουνών, καθαρισμό δεξαμενών, επισκευές διαρροών αγωγών – παροχών κλπ. Μάλιστα, η προληπτική συντήρηση των αγωγών προκύπτει κυρίως μέσω της στατιστικής ανάλυσης των βλαβών που καταχωρούνται. Οι προκύπτουσες καθημερινές βλάβες που προκαλούν διαρροές ή θραύσεις στο δίκτυο συλλέγονται στο τηλεφωνικό κέντρο βλαβών – παραπόνων της ΕΥΔΑΠ (1022) και το portal της Ύδρευσης και δρομολογούνται για επισκευή στους αρμόδιους τεχνικούς των Τομέων Ύδρευσης. Η επισκευή τους υλοποιείται άμεσα, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί η όχληση που προκαλείται στους καταναλωτές και να αποκαθίσταται η ομαλή υδροδότηση.

Αντικατάσταση και εξυγίανση των υφιστάμενων αγωγών δικτύων και υδροπαροχών ακινήτων. Το υφιστάμενο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ αποτελείται από αγωγούς διαφορετικών διατομών και υλικών, οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί στην πορεία των ετών για να εξυπηρετήσουν τις αυξημένες ανάγκες ύδρευσης των κατοίκων της Αττικής. Πολλοί από τους αγωγούς αυτούς βρίσκονται σε λειτουργία επί σειρά ετών και έχουν υποστεί σημαντικές καταπονήσεις που οδηγούν σε συχνές θραύσεις. Οι συνθήκες λειτουργίας των αγωγών αυτών αξιολογούνται από την ΕΥΔΑΠ και στη συνέχεια οριοθετούνται και εφαρμόζονται προγράμματα αντικαταστάσεων με νέους αγωγούς και υδροπαροχές ακινήτων κατασκευαζόμενα από τα πλέον σύγχρονα υλικά.

Σταδιακή τοποθέτηση νέων υδρομετρητών (smart meters) προς αντικατάσταση των υφιστάμενων μετρητών παλαιότερης τεχνολογίας σε διάφορες περιοχές, στοχεύοντας στη μετάβαση σε ένα έξυπνο δίκτυο (smart water network) με το οποίο θα καταστεί εφικτή η βέλτιστη διαχείριση των υδροδοτικών ζωνών.

Toν Μάιο του 2020 ολοκληρώθηκε η αντικατάσταση 1066 παλαιών υδρομετρητών ειδικών παροχών διατομών 2 ιντσών έως 6 ιντσών, με την τοποθέτηση αντίστοιχων ηλεκτρονικών υδρομετρητών σύγχρονης τεχνολογίας (smart meters) με ισάριθμα καταγραφικά (dataloggers). Μέσω αυτών η ΕΥΔΑΠ θα δύναται να συλλέγει αναλυτικά στοιχεία για την κατάσταση κάθε ειδικής παροχής με τηλε-προγραμματιζόμενο ρυθμό συλλογής και αποστολής των δεδομένων σε κεντρική υποδομή και να χορηγεί πληροφορίες καταναλώσεων και παροχών αναλυτικά και διαγραμματικά στους ειδικούς πελάτες της διαδικτυακά.

Η ΕΥΔΑΠ έχει εντάξει στο επενδυτικό της πρόγραμμα την τοποθέτηση 300.000 νέων οικιακών υδρομετρητών (smart meters) προς αντικατάσταση υφιστάμενων παλαιότερης τεχνολογίας σε διάφορες περιοχές, τα οποία θα προστεθούν στα ήδη 80.000 τοποθετημένα από τα έτη 2017-2018 ηλεκτρονικά οικιακά υδρόμετρα στους Δήμους Χαλανδρίου & Π. Φαλήρου με σκοπό τη μετάβαση στο έξυπνο δίκτυο (smart water network) και στις σύγχρονες τεχνολογίες.

Το 2020 η ΕΥΔΑΠ προγραμμάτισε και αντικατέστησε συνολικά 81.000 μμ αγωγών διατομής Φ63, Φ110, Φ160, Φ200, Φ250 κοκ ενώ αντικατέστησε περίπου 13.700 υδροπαροχές ακινήτων.

Βιώσιμη Ανάπτυξη
στο κρίσιμο θέμα
του νερού

Την 1η Ιανουαρίου 2016 τέθηκαν επισήμως σε ισχύ οι 17 Στόχοι Βιώσιμοι Ανάπτυξης (ΣΒΑ) της ατζέντας για Βιώσιμη Ανάπτυξη 2030, οι οποίοι είχαν υιοθετηθεί από ηγέτες του κόσμου τον Σεπτέμβριο του 2015 σε μια ιστορική Σύνοδο Κορυφής του ΟΗΕ. Μέσω αυτών των νέων στόχων, που είναι εφαρμόσιμοι σε όλους για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, οι χώρες ξεκινούν προσπάθειες για την εξάλειψη κάθε μορφής φτώχειας, την καταπολέμηση των ανισοτήτων και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενόσω θα διασφαλίζουν πως κανείς δε μένει στο περιθώριο.

Οι 17 αυτοί Στόχοι αποτέλεσαν και το πλαίσιο αναφοράς για την ιεράρχηση των θεμάτων της ΕΥΔΑΠ ως προς τις επιδράσεις αυτών στη Βιώσιμη Ανάπτυξη, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιχειρηματική στρατηγική της εταιρίας. Η Βιώσιμη Ανάπτυξη διέπει κάθε πλευρά της λειτουργίας της ΕΥΔΑΠ, από τη διαχείριση του ακατέργαστου νερού έως την επεξεργασία των λυμάτων και την ανακύκλωσή τους για αστική και περιαστική άρδευση.

Πρωταρχικό μέλημα της εταιρίας και των ανθρώπων της είναι η εδραίωση των προϋποθέσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης, υιοθετώντας παράλληλα έναν σαφή σχεδιασμό για τον μετασχηματισμό της ΕΥΔΑΠ σε έναν οργανισμό σύγχρονο και αποδοτικό. Έναν οργανισμό που εξασφαλίζει την αξιοποίηση των υδάτινων πόρων αποτελεσματικά, δημιουργεί αξία για τους μέτοχους, δίνει προτεραιότητα στον καταναλωτή και διασφαλίζει ένα δίκαιο και δυναμικό εργασιακό περιβάλλον. Η στρατηγική της εταιρίας βασίζεται στην επίτευξη ισορροπημένης και βιώσιμης ανάπτυξης με γνώμονα το όφελος όλων των ενδιαφερόμενων μερών, παράλληλα πάντα με την αειφορία του περιβάλλοντος και του φυσικού πόρου.

Επιπλέον, στρατηγικό στόχο της ΕΥΔΑΠ αποτελεί η σταδιακή παραλαβή και διαχείριση των δικτύων ύδρευσης όλων των Δήμων της Αττικής. Με τον τρόπο αυτό, η εταιρία συμβάλλει θετικά επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης: 6 «ΚΑΘΑΡΟ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗ», 11 «ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΠΟΛΕΙΣ & ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ» και 12 «ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ», όπως αυτοί έχουν οριστεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, και συντελούν στη σταδιακή βελτίωση της παγκόσμιας αποδοτικότητας των πόρων και στην προσπάθεια διαχωρισμού της οικονομικής ανάπτυξης από την περιβαλλοντική υποβάθμιση.


Στο πλαίσιο αυτό, τον Οκτώβριο του 2019 κατασκευάστηκε φωτοβολταϊκός σταθμός ισχύος 2MW που λειτουργεί στη Μονάδα Επεξεργασίας Νερού στις Αχαρνές, η οποία τροφοδοτεί με νερό το 60% των περιοχών του Λεκανοπεδίου και ειδικά τις περιοχές που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο. Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εντάσσεται στο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης της ΕΥΔΑΠ, που προβλέπει συστηματική στροφή σε φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας, αποσκοπώντας στη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος της χώρας προκειμένου να υπηρετηθούν οι εθνικοί και ευρωπαϊκοί περιβαλλοντικοί στόχοι για το 2030.

Αναγνωρίζοντας τις δυσμενείς κλιματικές αλλαγές που αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά τον κύκλο του νερού, η ΕΥΔΑΠ εφαρμόζει τις αρχές της πρόληψης και προφύλαξης στα έργα και τις δραστηριότητές της. Καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία, η ατμόσφαιρα θα μπορεί να συγκρατήσει μεγαλύτερες ποσότητες νερού, κάτι που οδηγεί σε έντονα καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες και φυσικές καταστροφές. Παράλληλα και η δυνατότητα φυσικής αποθήκευσης του νερού σε χιόνι ή πάγο στις λεκάνες απορροής αναμένεται να είναι μικρότερη λόγω της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας. Είναι, λοιπόν, αντιληπτό, πως οι πιέσεις που θα δημιουργηθούν επηρεάζουν άμεσα τις εταιρίες παροχής υπηρεσιών ύδρευσης αποχέτευσης, όπως η ΕΥΔΑΠ, καθώς προκύπτουν άμεσες επιπτώσεις στους ταμιευτήρες και γενικότερα στις πηγές υδροληψίας, στις υποδομές αλλά και στις πόλεις που εξυπηρετούν.

Η εφαρμογή των αρχών της πρόληψης και προφύλαξης στα έργα και στις δραστηριότητες της ΕΥΔΑΠ καλύπτεται μέσω της εκπόνησης των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, της ορθολογικής και βιώσιμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων, της ανάπτυξης προγραμμάτων μείωσης των διαρροών στο δίκτυο ύδρευσης, της εξοικονόμησης ενέργειας, της χρήσης νέων τεχνολογιών για επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων για αρδευτική και περιαστική χρήση, της παρακολούθησης της καλής λειτουργίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων, της συλλογή των αστικών λυμάτων με συνεχείς δειγματοληψίες και τον έλεγχο της ορθής λειτουργίας σε πραγματικό χρόνο.

Προσβλέποντας περαιτέρω στη βελτιστοποίηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτινων πόρων, η ΕΥΔΑΠ στηρίζει συστηματικά την Έρευνα και Ανάπτυξη και στο πλαίσιο αυτό, συμμετείχε στο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα INTCATCH, το οποίο ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2016 και ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Στόχος του προγράμματος είναι η παροχή ενός καινοτόμου εργαλείου για τη βελτίωση της ποιότητας των Υδατικών Πόρων το οποίο θα συνεισφέρει στην Πράσινη Ανάπτυξη και στην καλύτερη εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Στρατηγικών εν όψει των αυξημένων περιβαλλοντικών πιέσεων και της κλιματικής αλλαγής.

Ειδικότερα, κατασκευάστηκαν 10 αυτόματα και τηλεχειριζόμενα ρομποτικά σκάφη που πραγματοποιούν μετρήσεις σε πραγματικό χρόνο, για μία σειρά από φυσικοχημικές παραμέτρους ποιότητας νερού (αγωγιμότητα, PH, διαλυμένο οξυγόνο). Δύο από τα ρομποτικά αυτά σκάφη βρίσκονται στη διάθεση της ΕΥΔΑΠ και δοκιμάστηκαν συστηματικά στη Λίμνη Υλίκη, ενώ η λειτουργία τους επιδείχθηκε σε ακόμα 12 σημεία μεταξύ των οποίων οι λίμνες Μαραθώνα, Παμβώτιδα, Τριχωνίδα και Δόξα, τα φράγματα Θέρμης και Νίψας, το Δέλτα του Έβρου και οι ποταμοί Ασωπός και Αχελώος.

Ένα από τα πλεονεκτήματα του νέου εργαλείου έναντι των συμβατικών δειγματοληψιών είναι η διερεύνηση σε πραγματικό χρόνο, που δίνει άμεσα αποτελέσματα για την ποιοτική κατάσταση ενός υδάτινου σώματος. Επίσης, με μικρό κόστος παρέχει πρόσβαση σε πολύ μεγάλους και δύσβατους υδάτινους όγκους, ενώ προσφέρει τον έγκαιρο εντοπισμό πηγών ρύπανσης βοηθώντας στη λήψη γρήγορων αποφάσεων. Πλέον, η ΕΥΔΑΠ στοχεύει στην ενσωμάτωση της χρήσης των ρομποτικών σκαφών στον έλεγχο της ποιότητας του νερού στο πλαίσιο της πρόληψης και της προστασίας ευαίσθητων υδάτινων οικοσυστημάτων.

Το νερό
ως πηγή
ζωής

Επιμέλεια: Brand Experience 24 MEDIA
Creative Direction: Γιάννης Σαρλής
Πηγη φωτογραφιών: Πηγή Φωτογραφιών Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ & Αρχείο ΕΥΔΑΠ