Το πρωί της 10ης Σεπτεμβρίου του 2017, ο ήλιος ανέτειλε πάνω από τον Σαρωνικό και το πρώτο κιόλας φως φανέρωσε το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής που είχε συντελεστεί μερικές ώρες νωρίτερα.

Στις 02:45 ξημερώματα Κυριακής, το δεξαμενόπλοιο «Αγία Ζώνη ΙΙ» βυθίστηκε ενώ ήταν αγκυροβολημένο νοτιοδυτικά της Σαλαμίνας. Στις δεξαμενές του είχε 2.570 τόνους καύσιμα.

Το πλοίο είχε αποπλεύσει από τα διυλιστήρια του Ασπροπύργου και η βύθισή του έμελλε να οδηγήσει σε μια πρωτόγνωρη οικολογική καταστροφή.

Το μαζούτ με το οποίο ήταν φορτωμένο μόλυνε τον Σαρωνικό κόλπο και ξεβράστηκε στο παραλιακό μέτωπο της Αττικής. Οι παραλίες από τη Φρεαττύδα μέχρι τον Άλιμο, τον Άγιο Κοσμά, το Ελληνικό, τη Γλυφάδα και τη Σαλαμίνα μαύρισαν δημιουργώντας μια εφιαλτική εικόνα. Έκτοτε ξεκίνησε ένας δύσκολος αγώνας δρόμου.

Συνεργεία καθαρισμού ξεκίνησαν μια τεράστια επιχείρηση περισυλλογής του μαζούτ και τοποθετήθηκαν πλωτά φράγματα ώστε να αποτρέψουν την περαιτέρω ζημιά.

Αυτοψία

Πλέον έχουν περάσει 33 εβδομάδες από την καταστροφή. Οι εικόνες της «μαύρης θάλασσας» ανήκουν στο παρελθόν και ο Εκπαιδευτής καταδύσεων Γιάννης Αγγελάκος βούτηξε για λογαριασμό του News 24/7 στα νερά του Σαρωνικού προκειμένου να διαπιστώσει εαν η κρυστάλλινη εικόνα της επιφάνειας αποτυπώνει την αντίστοιχη κατάσταση που επικρατεί στον βυθό.

Η πρώτη αυτοψία πραγματοποιήθηκε στην παραλία Ζέρβα στη Γλυφάδα, ένα σημείο από το οποίο αντλήθηκαν 28 τόνοι πετρελαίου. Εκεί ο δύτης διαπίστωσε πως το υδρόβιο περιβάλλον έχει πλέον επανέλθει σε φυσιολογικές συνθήκες.

Όπως δήλωσε στην κάμερα του News 24/7 δεν εντοπίστηκε ίχνος μαζούτ και η ζωή φαίνεται να επανέρχεται στην προηγούμενη κατάσταση.

Μάλιστα στην κατάδυση εντόπισε μεν ορισμένα νεκρά στρείδια τα οποία ωστόσο δεν είχαν κάποιο ίχνος μαζούτ ώστε να δικαιολογεί τον θάνατό τους από αυτή την αιτία.

Στη συνέχεια ο κ. Αγγελάκος πραγματοποίησε δεύτερη αυτοψία, αυτή τη φορά στην ελεύθερη πλαζ Ελληνικού –Αργυρούπολης, μια εξαιρετικά πολυσύχναστη παραλία. Και εκεί όμως η εικόνα της παραλίας ήταν κανονική με τον βυθό να είναι καθαρός και τα σημεία γύρω από τα βράχια να μην έχουν ίχνος πετρελαίου.

Δήμαρχος Σαλαμίνας, Ι.Παπαθανασίου: "Οι δυσκολότερες ημέρες μου ως δήμαρχος"

Το μαζούτ έφτασε πολύ γρήγορα στη Σαλαμίνα η οποία υπέστη σοβαρή ζημιά στις παραλίες της. «Ήταν οι δυσκολότερες ημέρες μου ως δήμαρχος» λέει η κυρία Ισιδώρα Νάννου-Παπαθανασίου. «Έσπευσαν εθελοντικές ομάδες, περιβαλλοντικές οργανώσεις και φυσικά οι εταιρείες καθαρισμού που δούλευαν ακατάπαυστα. Οι άνθρωποι που εργάζονταν για να καθαρίσουν τα νερά ήταν εδώ ακόμη και ένα μήνα μετά τον καθαρισμό, ώστε να είναι σε εγρήγορση για πιθανές θαλασσοταραχές που θα έφερναν ξανά πετρέλαιο. Πλέον η τελευταία μέτρηση δείχνει πως οι παραλίες της Σαλαμίνας είναι καθαρές, κατάλληλες για κολύμβηση και για ψάρεμα».

Δήμαρχος Γλυφάδας, Γ.Παπανικολάου: "Τεράστια προσπάθεια σε όλα τα επίπεδα"

Ο Γιώργος Παπανικολάου, δήμαρχος Γλυφάδας είδε τις παραλίες της περιοχής να μαυρίζουν. «Στην αρχή ήταν μόνο μαύρο. Ήταν πάρα πολύ δύσκολο με δεδομένο ότι το προηγούμενο καλοκαίρι για πρώτη φορά είχαμε πάρει γαλάζια σημαία. Έγινε τεράστια προσπάθεια σε όλα τα επίπεδα και από τα Χριστούγεννα και μετά κάνουμε και δικές μας μετρήσεις καθώς θέλουμε να πάρουμε ξανά φέτος γαλάζια σημαία» σημειώνει στο News 24/7.
Ο κ. Παπανικολάου δηλώνει ικανοποιημένος από το γεγονός πως η κατάσταση έχει επανέλθει σε εξαιρετικό επίπεδο σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις, κάτι που αποδίδει και στον καιρό ο οποίος βοήθησε στην ταχύτερη απομάκρυνση των ρύπων.

Δήμαρχος Ελληνικού -Αργυρούπολης, Γ.Κωνσταντάτος: "Κανείς δεν μας ενημέρωσε ότι έρχεται το μαζούτ"

Στον δήμο Ελληνικού, η θάλασσα είναι επίσης καθαρή. Ο δήμαρχος Γ.Κωνσταντάτος παρά την δυσπιστία του για την ταχύτητα με την οποία απομακρύνθηκαν οι ρύποι, δηλώνει πως εμπιστεύεται τις μετρήσεις. «Είχαμε σημαντικό πρόβλημα τις πρώτες ημέρες. Ο καθαρισμός πήρε καιρό γιατί έφτασαν πολλοί τόνοι πετρελαίου στην ακτή. Δεν προλάβαμε να βάλουμε φράγματα γιατί κανείς δεν μας ενημέρωσε ότι έρχεται το μαζούτ» λέει.

Δήμαρχος Αλίμου, Ανδρέας Κονδύλης: "Τα πρώτα δυο 24ωρα αυτοσχεδιάζαμε"

Δειγματοληψίες έκανε και ο δήμος Αλίμου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με τον δήμαρχο Ανδρέα Κονδύλη να επιβεβαιώνει πως τα αποτελέσματα συμπίπτουν με αυτά του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. «Έγινε εξαιρετική δουλειά από τα συνεργεία αλλά βοήθησε και η φύση με τα ρεύματα που καθάρισαν το νερό το οποίο έχει ανανεωθεί. Τα πρώτα δύο εικοσιτετράωρα μετά το ναυάγιο αυτοσχεδιάσαμε όλοι καθώς δεν υπήρχε προετοιμασία ούτε από το κράτος. Στη συνέχεια όμως έγινε πολύ καλή δουλειά. Ήδη τώρα ξεκίνησε ο κόσμος και πηγαίνει στη θάλασσα και βλέποντας πως είναι καθαρά ενθαρρύνουν και τους υπόλοιπους». Μάλιστα όπως τονίζει ο κ. Κονδύλης, στις ακτές είχαν τοποθετηθεί προληπτικά πανιά κάτω από την άμμο ώστε να συγκεντρώνουν όσο πετρέλαιο έβγαινε στην παραλία.

Δήμαρχος Βάρης, Βούλας, Βουλιαγμένης, Γρ.Κωνσταντέλλος: "Δημιουργήσαμε σχέδιο έκτακτης ανάγκης"

Ο δήμος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης, όπως τονίζει ο δήμαρχος κ. Γρηγόρης Κωνσταντέλλος ήταν τυχερός καθώς είναι ο πιο απομακρυσμένος. Παρ’ όλα αυτά περιμετρικά από τα 51 χιλιόμετρα της ακτογραμμής τοποθετήθηκαν δίχτυα με αποτέλεσμα η πετρελαιοκηλίδα να μην φτάσει μέχρι τις παραλίες. Με τη βοήθεια εταιρείας από τη Θεσσαλονίκη εξασφαλίστηκαν τα πλωτά μέσα και το απορρυπαντικό που απαιτήθηκε για τον καθαρισμό, ο οποίος κράτησε 25 ημέρες. «Μαζέψαμε περίπου 350 κυβικά μέτρα πετρέλαιο έξω από το φράγμα. Οι μετρήσεις που κάναμε και εμείς με ιδιωτικά εργαστήρια έδειχναν πως από το πρώτο κιόλας διάστημα οι παραλίες μας ήταν καθαρές και γι’ αυτό άλλωστε δεν υπήρξε απαγόρευση από το υπουργείο Υγείας». Μάλιστα, όπως τονίζει ο κ. Κωνσταντέλλος πλέον δημιουργήθηκε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης ώστε να υπάρχει ταχύτερη αντίδραση αν στο μέλλον επαναληφθεί ανάλογο περιστατικό.

Δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου, Δ.Χατζηδάκης: "Για δυο μήνες καθαρίζαμε ακόμη και την άμμο"

Τυχερός ήταν και ο δήμος Παλαιού Φαλήρου καθώς την ημέρα του ναυαγίου οι ποσότητες του μαζούτ που έφτασαν στην παραλίες του δήμου ήταν μικρές, λόγω των καιρικών συνθηκών. Όπως ωστόσο τονίζει ο κ. Διονύσης Χατζηδάκης, για πάνω από δύο μήνες γινόταν καθαρισμός στην άμμο και στη θάλασσα. Παράλληλα από τις πρώτες ώρες τοποθετήθηκαν φράγματα στη θάλασσα ώστε να αποτραπεί η περαιτέρω ρύπανση: «Πλέον υπάρχει άρση της απαγόρευσης με εγκύκλιο του υπουργείου. Υπήρχαν βέβαια και μερικοί τολμηροί που έκαναν μπάνιο πριν την άρση γιατί έβλεπαν καθαρά τα νερά. Τώρα όμως με τη βούλα του υπουργείου η θάλασσα είναι κατάλληλη».

Όπως εξηγεί στο News 24/7 ο ερευνητής του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Γιάννης Χατζηανέστης, στις πρώτες μετρήσεις, οκτώ μέρες μετά την οικολογική καταστροφή εντοπίστηκαν ολικοί πετρελαϊκοί υδρογονάνθρακες και πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες. Οι πρώτες δειγματοληψίες έδειξαν πως σε χειρότερη κατάσταση ήταν οι περιοχές του Ελληνικού, του Αγίου Κοσμά, της Γλυφάδας, των Σεληνίων και της Κυνοσούρας στη Σαλαμίνα, ενώ την μικρότερη επιβάρυνση είχαν ο Φλοίσβος, το Ασκληπείο Βούλας, το Μεγάλο Καβούρι, η Βουλιαγμένη και το Μαύρο Λιθάρι στην Ανάβυσσο.

Στις 2 Νοεμβρίου, στις 12 Δεκεμβρίου και στις 19 Ιανουαρίου το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. πραγματοποίησε νέες δειγματοληψίες με τα επίπεδα των τιμών των ολικών υδρογονανθράκων να αρχίζουν να πέφτουν μέχρι που επανήλθαν σε φυσιολογικά επίπεδα.

Μοναδική εξαίρεση οι περιοχές του Μπάτη και του Ναυτικού Ομίλου Αιγυπτιωτών στον Άγιο Κοσμά, οι οποίες εξαιτίας μιας κακοκαιρίας τον Ιανουάριο παρουσίασαν ξανά ελαφρώς αυξημένα επίπεδα υδρογονανθράκων. Δύο ημέρες αργότερα όμως, στις 21 Ιανουαρίου, οι νέες έρευνες στα δύο αυτά σημεία έδειξαν πως οι τιμές έπεσαν άμεσα σε φυσιολογικά νούμερα.

Όπως σημειώνει ο κ. Χατζηανέστης, η άμεση αντίδραση των συνεργείων καθαρισμού έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την γρήγορη βελτίωση της εικόνας.

«Στα παράκτια σημεία που υπήρχε πολύ μεγάλη ρύπανση, δηλαδή στη Γλυφάδα, το Ελληνικό, τον Άγιο Κοσμά, την Κυνοσούρα και τα Σελήνια, μέχρι τον Δεκέμβριο η κατάσταση ήταν ξανά φυσιολογική. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ήδη από τότε οι παραλίες ήταν κατάλληλες για μπάνιο, υπήρχε όμως ακόμη ο φόβος μιας ενδεχόμενης θαλασσοταραχής που θα δημιουργούσε πρόβλημα. Σήμερα και αυτός ο κίνδυνος έχει εξαφανιστεί. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα» υπογραμμίζει ο ερευνητής.

Πέρα όμως από την παράκτια ζώνη, έγιναν τρεις μετρήσεις και στο νερό της ανοικτής θάλασσας (Σεπτέμβριος-Νοέμβριος-Ιανουάριος), σε βάθος 90 μέτρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως σε καμία από τις δειγματοληψίες δεν υπήρχαν αυξημένες τιμές υδρογονανθράκων και αυτό εξηγείται από το γεγονός πως το πετρέλαιο ξεβράστηκε στις παραλίες. «Είναι πετρέλαιο που δεν διαλύεται εύκολα, συνεπώς δεν έμεινε στην ανοικτή θάλασσα. Μετακινήθηκε όλο προς τις παραλίες».

Εκτός από τους ελέγχους στο νερό, οι ερευνητές του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. «χτένισαν» με βυθιζόμενες συρόμενες κάμερες αλλά και δύτες τον πυθμένα της παράκτιας ζώνης σε απόσταση 25 χιλιομέτρων και βάθος από 0 μέχρι 20 μέτρα. Αυτό έγινε για να διαπιστωθεί αν υπήρχαν υπολείμματα στον βυθό αλλά και ποια ήταν η κατάσταση των φυτών. Αρχικά πριν τον καθαρισμό ο βυθός, ειδικά στη Σαλαμίνα είχε επιβαρυνθεί πολύ, όμως μετά την ολοκλήρωση της επιχείρησης, αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχαν υπολείμματα. Μάλιστα οι έρευνες του Μαρτίου στις ακτές, έδειξαν πως τα φυτά και οι ζωϊκοί οργανισμοί (τα οποία είναι και ο πλέον χαρακτηριστικός δείκτης) λειτουργούν όπως κάθε χρόνο χωρίς να έχουν επηρεαστεί. Στην ανοικτή θάλασσα και συγκεκριμένα ανοικτά της Γλυφάδας και του Αγίου Κοσμά, εντοπίστηκαν κατά την χημική ανάλυση ίχνη πετρελαίου, όμως πρόκειται για περιοχές που όπως τονίζεται από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών πρόκειται για σημεία που έχουν εδώ και χρόνια επιβαρυνθεί.

Στο τρίτο κομμάτι της έρευνας τοποθετήθηκαν κλουβιά με μύδια σε διάφορα σημεία και τα άφησαν στη θάλασσα από τις αρχές του Ιανουαρίου μέχρι τις 10 Μαρτίου. Αφού τα περισυνέλλεξαν τα ανέλυσαν στα εργαστήρια και διαπίστωσαν πως σε αυτό το διάστημα οι οργανισμοί τους δεν είχαν επιβαρυνθεί.

Όπως καταλήγει η έκθεση του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. «Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την επιστημονική μελέτη είναι ότι οι κύριες επιπτώσεις του ατυχήματος περιορίστηκαν στην παράκτια ζώνη, ιδιαίτερα στις περιοχές της Σαλαμίνας, Γλυφάδας και Ελληνικού και μόνο για την περίοδο των τριών πρώτων μηνών μετά τη διαρροή του πετρελαίου.

Από τον Δεκέμβριο του 2017 φαίνεται ότι σε όλη την ακτογραμμή δεν υπήρχαν πλέον σημαντικά ευρήματα σε ότι αφορά την παρουσία πετρελαϊκών υδρογονανθράκων. Οι θαλάσσιοι οργανισμοί φαίνεται ότι δεν έχουν επηρεαστεί, ενώ δεν βρέθηκαν ενδείξεις βιοσυσσώρευσης ρυπογόνων ουσιών που προέρχονται από το ναυάγιο.

Σε ό,τι αφορά τον θαλάσσιο πυθμένα, τόσο από τις υποβρύχιες βιντεοσκοπήσεις σε βάθη 3-20m, όσο και από τα δείγματα ιζημάτων που συλλέχθηκαν σε επιλεγμένα σημεία σε μεγαλύτερα βάθη (έως 92 μέτρα) δεν διαπιστώθηκε η ύπαρξη κατάλοιπων πετρελαιοειδών. Ωστόσο δεν είναι δυνατόν να αποκλειστεί η ύπαρξη μεμονωμένων υπολειμμάτων πετρελαιοειδών σε κάποια σημεία του πυθμένα σε βάθη μεγαλύτερα των 20-25 μέτρων. Για το λόγο αυτό προτείνεται η διερεύνηση του βυθού του ανοικτού (ΒΑ) Σαρωνικού κόλπου με οπτικά μέσα (ROV), που δύναται να δώσει περισσότερο αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με την πιθανή παρουσία υπολειμμάτων πετρελαίου στο θαλάσσιο πυθμένα».